Κλείστε τα Σχολειά – 5.Ο μισθός

Κλείστε τα Σχολειά – 5.Ο μισθός

του Μίλτου Κουντουρά

Κι ας έρθουμε τέλος πάντων και στο ζωτικότερο των ζητημάτων, που κινεί τις μάζες των δασκάλων και έχει τη μαγική δύναμη ή να τους ανεβάσει στο μεγαλύτερο επίπεδο της δυναμικότητάς των, ή να τους εξουθενώσει ολότελα, υποβιβάζοντάς τους κάτω και από την έσχατη μετριότητα. Το χρήμα. Η υλική απόδοση της εργασίας των. Ο μισθός.

Ας κοιτάξουμε πρώτα το είδος των ανθρώπων αυτών που εκλέγουν το επάγγελμα του Δασκάλου. Αν βγάλεις τον ένα ή και λιγότερο στους εκατό που παρασέρνουνται σ’ αυτό από αγάπη και καθαρή ιδεολογία, οι άλλοι όλοι καταφεύγουν εκεί για την ευκολία και το ανέξοδο του πράγματος. ‘Αλλοι —απόφοιτοι Γυμνασίων— γίνονται δασκάλοι για να εξοικονομήσουν τις περιστάσεις, έχοντας υπόψη τους ν’ αλλάξουν επάγγελμα μόλις τους δοθεί ευκαιρία. Άλλοι από ανέχεια χρηματική που τους εμποδίζει ν’ ακολουθήσουν μια δαπανηρότερη επιστήμη. Άλλοι από δειλία μιας εντατικότερης βιοπάλης και από μετριότητα μυαλού, και άλλοι από ψυχική και πνευματική νωθρότητα και οκνηρία.

Έτσι γύρω στο ταλαίπωρο αυτό επάγγελμα μαζεύτηκαν όλα τ’ αποβράσματα της υλικής και ψυχικής φτωχολογιάς σκαρφαλώνοντας σα σε πρώτη σανίδα σωτηρίας, και κολλώντας εκεί κατόπι για όλη τους τη ζωή σαν όστρακα προορισμένα ν’ ακινητήσουν και ν’ αποπετρώσουν το καταφύγιό τους.

Τι να περιμένει κανείς απ’ αυτούς; Η πρώτη αναποδιά της βιοτικής ζωής τους θα τους κουβαριάσει σαν άχρηστα σκύβαλα. Σκοπό τους και όνειρο είχαν ένα μέτριο και σίγουρο μισθό. Καμιά αψηλότερη έννοια δεν τους ώθησε ποτέ στη δουλειά – δημιουργία, κι όταν άρχισε να τους λείπει το κανονικό απομύζημα, αισθάνθηκαν περατωμένο και τον προορισμό τους… Άρχισαν τη γκρίνια, επαναλαμβάνοντας μονότονα σ’ ένα ζητιάνικο σκοπό τη «δασκάλικη κακομοιριά» και ταπεινώνοντας θεληματικά το επάγγελμά τους στην εχτίμηση και του εαυτού τους και του άλλου κόσμου.

Ξεχνούν πως έπρεπε ευθύς εξαρχής να δουν και να νιώσουν ότι το επάγγελμα αυτό δε θα τους δώσει ποτέ την υλική πολυτέλεια, ούτε θα τους κάνει κεφαλαιούχους, κι ότι εκλέγοντάς το έπρεπε περήφανα να αισθανθούν τον εαυτό τους ευγενικά θύματα μιας ανώτερης ιδεολογίας. Αλλιώς οφείλουν τουλάχιστο να καταλάβουν ότι, από το χαμάλη ίσαμε το μεγαλέμπορο, υπάρχει απεριόριστη κλίμακα επαγγελμάτων που σκοπός τους είναι το χρήμα, και «ηλικία έχουν» ώστε να διαλέξουν το καταλληλότερο για το κορμί και για τη διανοητικότητά τους…

Αλλά πού ηθικό, πού αψηλότερο φρόνημα για τέτοια πράγματα! Αν είχαν τόση ψυχή θα μπορούσαν κι αλλιώς να προβούν θαρραλέα στη λύση του ζητήματος των. Γύρω τους βράζει η Επανάσταση των συνειδήσεων και των ψυχών! Κι όμως πότε ύψωσαν περήφανα και μέχρις αυτοθυσίας το κεφάλι για να ζητήσουν κι αυτοί τα δικαιώματά τους και να επιβάλουν τη γνώμη και τη θέλησή τους σ’ έν’ αφιλόστοργο και οπισθοδρομημένο Κράτος; Οι εργάτες, κ’ οι χαμάληδες, για τους οποίους αυτοί παραπονιούνται ότι κερδίζουν περισσότερα, ξέρουνε να χτυπούν στη γη το πόδι τους, ν’ απεργούν και να φυλακίζονται για τα συμφέροντα της τάξης των. Οι δασκάλοι πότε εδόνησαν αποτελεσματικά τον αέρα με μια φοβερή κραυγή; Άλλος είναι γέρος και φοβάται μη χάσει την ατιμωτική εκείνη σύνταξη, άλλος είναι παντρεμένος και λυγίζεται ταπεινωτικά από το βάρος των παιδιών και της γυναίκας του, άλλος μέσα σε τέτοιο περιβάλλον συνήθισε να λιγοψυχεί μπροστά σε κάθε γενναία χειρονομία! Κ’ έτσι σκύβουν ως το χώμα το κούτελο και κάνουν καθημερινώς τούμπες μπροστά στον πρώτο τυχαίο δυνατό της ημέρας, αυτοί οι διδάσκαλοι της ηθικής λευτεριάς, του αλύγιστου χαραχτήρα, της ηρωικής αυτοθυσίας!

Αλλ’ ανάμεσα σ’ αυτούς είναι και οι λίγοι εκείνοι άξιοι και περήφανοι εργάτες, που, από καθαρή αγάπη προς έν’ αχάριστο επάγγελμα κ’ έχοντας επίγνωση της αυτοθυσίας των, βάλθηκαν με στιβαρούς κι ακαταπόνητους ώμους να το ανυψώσουν από τη λάσπη που το ’ριξαν τόσες και τόσες θλιβερές αφορμές και να το κρατήσουν αψηλά στη θέση που του αξίζει. Είναι οι εκλεχτοί μέσα στον όχλο των δασκάλων, που πρώτοι πάντα άπλωσαν χαρούμενα τα χέρια τους στο νέο φως κι αντιστάθηκαν με στήθος ηρωικό σε κάθε οπισθοδρομημένη αντίδραση. Καταδιώχτηκαν και ταπεινώθηκαν από αυτή την Πολιτεία που χίλιες φορές έγινε σκουπίδι και παλλακίδα ευνούχων και τσαρλατάνων, και που ζήτησε πάντα να πνίξει με φίμωτρα και χειροπέδες την ωραία φωνή και τις ευγενικές χειρονομίες των.

Παρ’ όλα αυτά εργάζονται. Αντιδρώντας και παλαίοντας με όσα μέσα μπορούσανε να διαθέσουν, με την επιστήμη και την ψυχή τους, με την αλήθεια που επιβάλλεται και με την πίστη που νικά στο τέλος, κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ό,τι καλό υπάρχει σήμερα στην Εκπαίδευση και οπωσδήποτε να τη σταματήσουν στο ελεεινό πέσιμό της.

Αλλά πόσοι μπορεί να είναι αυτοί; Ένα πολλοστημόριο μέσα στις χιλιάδες των άλλων. Και αν θα μπορούσαν αυτοί ως το τέλος να κρατήσουν αψηλά τον εαυτό τους και να εισαγάγουν τη νέα ψυχή και την επανάσταση στην Εκπαίδευση, δε θα μπορούσαν όμως και να πολεμήσουν αποτελεσματικά για να φέρουν την υλική ευζωία στο πλήθος, κ’ έτσι μ’ ένα εξωτερικό τρόπο να τους κινήσουν προς την ανάπλαση και την προαγωγή τους.

Αυτοί, είτε έχοντας δική τους περιουσία, είτε κατορθώνοντας από μια ανώτερη αφοσίωση ν’ αντιπαλαίσουν ηρωικά εναντίο της βιοτικής ανάγκης, θα έμεναν πάντα ως το τέλος οι ηθικοί στηλοβάτες και οι τολμηροί μεταρρυθμιστές της Εκπαίδευσης. Αλλά για τους πολλούς έπρεπε να βρεθεί η κινητήρια δύναμη που θα συνεργούσε για να τους ανασύρει από τη βαρυπνιά, να τους ηλεχτρίσει, να τους κάνει άλλους ανθρώπους.

Πώς να ξυπνήσει αλλιώς ο απομαραζωμένος και απογοητεμένος αυτός οχλόκοσμος! Πώς να ενδιαφερθεί και ν’ αγαπήσει τη δουλειά του όταν βλέπει από τη μια την Πολιτεία να τον τσαλαπατά, κι από την άλλη, μια παραδόπιστη Κοινωνία να τον περιφρονεί και να γελά μαζί του; Ο μισθός του δεν του εξαρκεί ούτε για τις πρώτες μέρες κάθε μήνα να θρέψει τον εαυτό του και την οικογένειά του. Πώς να του μείνει ήσυχο μυαλό για ν’ αγαπήσει κ’ ερευνήσει την ψυχή του παιδιού, πού να βρει την υπερήφανη αξιοπρέπεια για να διαπλάσει ένα ανώτερο παιδικό χαραχτήρα; Καταφεύγει ζητώντας με το κερί παραδόσεις, δέχεται δώρα για να προβιβάσει σ’ ανώτερη τάξη ένα μαθητή, ταπεινώνεται και δολιεύεται, καταστρέφει με τέτοια άθλια παραδείγματα την αγνή παιδική ψυχή, μισούμενος μισεί, ατιμαζόμενος ατιμάζει! Ένας φαύλος, ένας φαύλος κύκλος, μια ανόσια αλληλεπίδραση, ένας αλληλοσπαραχτικός πόλεμος σε κάθε μας πνευματική, κοινωνική, πολιτική εκδήλωση!

‘Υστερα πώς να βρει ψυχική και πνευματική άνεση ο δάσκαλος —καλός ή κακός, αδιάφορο— για την ατομική του μόρφωση και ανάταση, πού να βρει καιρό για σκέψη και για μελέτη, πού να βρει τα μέσα για παρακολούθηση βιβλίων και επιστήμης, πού να φανταστεί καν ότι η αποστολή του είναι υψηλότατη και ότι η παραπέρα παραμονή του με τέτοιες συνθήκες στο επάγγελμά του αυτό, είναι μίασμα που ξαπλώνεται, είναι δηλητήριο που σκοτώνει ολότελα τον βαριά αρρωστημένο άλλωστε οργανισμό της Πολιτείας;

Και για τους Δασκάλους δυστυχώς δε συμβαίνει ό,τι και με τους άλλους υπαλλήλους του Κράτους. Σ’ αυτούς προπαντός πρέπει κανείς να προσπαθήσει ν’ αναζωογονήσει την ψυχή τους, να τονώσει το ηθικό τους, να τους κάνει περήφανους και απολύτως ελεύθερους από κάθε βιοτική επιρροή. Η επίδρασή τους στον ψυχικό κόσμο του παιδιού είναι τόσο καταπληχτική, ώστε γι’ αυτή την ελευθερία του παιδιού, την ηθική διάπλαση, το ελεύθερο φρόνημα, την ανώτερη συνείδηση, οφείλει η κοινωνία να τους περιβάλει με μια εξαιρετική φροντίδα και μια ανώτερη περιποίηση.

Όχι ημίμετρα και τσιγκουνιές. Είπα κι αλλού ότι η διαμόρφωση του μελλούμενου ανθρώπου και συνεπώς της μελλούμενης Κοινωνίας συντελείται στο παιδί, στο Σχολειό, από την καθημερινή επίδραση του Δασκάλου. Δε μας ενδιαφέρουν τόσο πολύ οι γνώσεις και η ξερή σοφία, όσο η ωραία ψυχή και η ελεύθερη συνείδηση.

Κι αυτά θα τα δώσει στο παιδί το περιβάλλον του Σχολειού και η ελεύθερη και ανώτερη ψυχή του δασκάλου. Αλλιώς, αν η ψυχή του δασκάλου εξακολουθήσει να μένει κακομοιριασμένη, ταπεινή, πονηρή και ύπουλη, εξίσου κακομοιριασμένη, ταπεινή, πονηρή και ύπουλη θα διαμορφωθεί για πάντα και η ψυχή του παιδιού και της μέλλουσας Κοινωνίας!

Απλούστατα πράγματα, λίγη σκέψη γύρω στην υπόθεση αυτή, και όμως πόση ακατανόητη στενομυαλιά και οπισθοδρομικότητα από μέρος της Πολιτείας και της Κοινωνίας απέναντι του Δασκάλου!
Τσιγκουνεύονται λίγα εκατομμύρια τη στιγμή που θα έπρεπε να δώσουν ό,τι έχουν κι ό,τι δεν έχουν για την ψυχική σωτηρία της Κοινωνίας αυτής που βρωμάει από διαφθορά και τείνει προς την ολοκληρωτική αποσύνθεση !… Ανέβασε το Δάσκαλο, αν θέλεις να δεις ανώτερα παιδιά! Δημιούργησε ανώτερα παιδιά, αν πονείς το μέλλον της Φυλής σου! Είμαστε δυστυχώς τόσο τυφλωμένοι, ώστε ενώ κατορθώνουμε να λύσουμε πολυσυνθετότατα προβλήματα πονηριάς γύρω στην ατομική ζωή μας, αυτή την απλούστατη λύση της πνευματικής και ψυχικής μας κακομοιριάς δεν την είδαμε, και δε θα τη δούμε για πολύν καιρό ακόμη!