Οδοιπορικό
της Νεφέλης Πατρικίου – Πατεράκη
Αναδρομές και σκέψεις σ’ ένα ρυθμό ασυμμετρίας, χωρίς καμμιά συγγενική αλληλουχία, σ’ ένα ρυθμό τυχαίο, χιλιοκομματιασμένο σε σκληρές κάθετες και απαλές καμπύλες, μορφές του παράλογου. Μια μελαγχολική φιλοσοφική διάθεση για ό,τι πέρασε, για ό,τι μέλλει να ’ρθει, κι όλα αυτά έτσι, καθώς το αυτοκίνητο τραμπαλίζεται, καθώς ο δρόμος φιδοσέρνεται ανάμεσα στους σιωπηλούς ελαιώνες, ανηφορίζει και τραβάει…
Χαμηλά, αριστερά, ο κόλπος της Γέρας. Ακύμαντος τούτη την απομεσήμερην ώρα, χωρίς ανάσα μέσα στο σφιχταγκάλιασμα της στεριάς, στραφταλίζει, όμοιος μ’ αναλυτό χρυσάφι, κάτω απ’ τον ανελέητο πύρινο βομβαρδισμό του ήλιου.
Γαληνό το τοπίο, ειδυλλιακό, παράξενα αισθησιακό, αποπνέει όλη την ποιητική αρμονία της Λεσβιακής φύσης, μέσα από τους απόηχους του Σαπφικού πάθους, που ξεχύνεται ολούθε.
Πίνακας περιεχομένων
Οδοιπορικό στον Σκόπελο
Ένα κεφαλοχώρι, το μεγαλύτερο στο συγκρότημα της Γέρας, πληροφορεί ο τουριστικός οδηγός. Στην αλήθεια, ένα πανέμορφο χωριό, κρυμμένο στις πρασινάδες και στα λουλούδια του. Κουβαλάει κι αυτό μια πλούσια ιστορία, όπως τη μαρτυρούν τα καστρικά ερείπια στο Μέτι, τα θρυμματισμένα απομεινάρια του αρχαίου λατομείου στο Ταρτ, τα βουβά λείψανα των αρχαίων πόλεων Μέταον και Κίλλαιον. Κι οι κατακόμβες της Αγίας Μαγδαληνής, πρωτοχριστιανικά καταφύγια, που χρονολογούνται από το 64 – 310 μ.Χ., αποδείχνουν ακόμη μια φορά πόσο αρμονικά συνταιριάζονται στον Ελληνικό χώρο οι ιστορικές εποχές, πόσο ζεστά δίνουν τα χέρια οι αγέρωχοι αρχαίοι θεοί στον γλυκό, ταπεινό Ραββί.
Ιστορία και μνήμες λοιπόν, μα ο Σκόπελος ζει έντονα το άγχος του καιρού μας, καθώς δίπλα του ανασαίνει η Αιολική γη και το Αιγαίο εγκυμονεί ηφαίστεια.
Στον Σκόπελο γεννήθηκε ο Μίλτος Κουντουράς. Είναι παιδί του. Δεν φτάνει τάχα αυτό και μόνο για να ’ναι τούτος ο τόπος σύμβολο της κάθε ομορφιάς; Στα σύμβολα απλώνουμε τα χέρια. Ζητιανεύουμε λίγη απ’ τη χάρη τους. Αγίασμα κι αντίδωρο.
Μια συντροφιά εμείς. Κινήσαμε πέρα, από την ηπειρωτική Ελλάδα, για να φέρουμε το τάμα μας στον Δάσκαλο. Τάμα κι υπόσχεση, που τα φυλάξαμε αλώβητα μια ζωή στ’ άπατα της καρδιάς. Κι είπαμε πως είναι πια η ώρα της προσφοράς…
Κι όμως… Μπροστά στην αυλόπορτα του πατρικού σου σπιτιού που ’κλεισε τα πρώτα χρόνια της ζωής σου, τα παιδικά σου χρόνια, Δάσκαλε, αναρωτιέμαι : Ήλθα να δώσω ή να πάρω; Ήλθα ν’ αποθέσω το τάμα ή ν’ αναβαπτιστώ;
Είναι το ερωτηματικό!
Σαν κάθε ελληνικό χωριό, έχει κι ο Σκόπελος την πλατεία του. Την καρδιά του. Από δω περνάει όλη η ζωή του χωριού. Το προξενιό, το εμπορικό αλισβερίσι, οι μοιρασιές και τα τσακώματα, τα γλέντια, οι πολιτικές συζητήσεις, οι λιτανείες, ο Επιτάφιος, τα κεριά της Ανάστασης.
Ολόδροση η Σκοπελίτικη πλατεία, καθώς την ισκιώνουν τα πυκνόφυλλα πλατάνια, καθώς ανασαίνει απ’ τα μπογάζια, που κατεβάζουν τα ένα γύρω ακτινωτά δρομάκια της. Κι η βρυσομάνα, εκεί στην άκρη, όλο μουρμουρητό, όλο τραγούδι…
Εδώ συνάχτηκε σήμερα όλος ο κόσμος του χωριού. Νωρίς – νωρίς. Προλάβανε οι γέροι κι έπιασαν τις καρέκλες του καφενείου. Τα παιδιά, μικρά και μεγάλα, όρθια γύρω – τριγύρω. Με τα μωρά στην αγκαλιά οι γυναίκες, πιο αργοπορημένες, κλείσανε τ’ ανηφόρια, ίδιος φανταχτερός, πολύχρωμος τοίχος. Όλοι με τα κυριακάτικα ρούχα τους. Όλοι στραμένοι στο μικρόφωνο, που ’ναι στημένο κοντά στην πόρτα του καφενείου. Μοιάζει να ’ναι παραμύθι αυτό που ακούν. Το παραμύθι της ζωής του Μίλτου Κουντουρά, του μεγάλου συγχωριανού τους.
Στον Σκόπελο γεννήθηκε. Το πατρικό του σπίτι, λίγα μέτρα πιο κάτω. Παράξενα, μα την αλήθεια, γίνονται στη ζωή τα πράματα. Έπαιξε κι αυτός εδώ, στους ίδιους δρόμους, σαν όλα τα παιδιά του χωριού του. Πήγε στο ίδιο σχολειό, που πάνε και σήμερα τα παιδιά.
Τ’ αποκαλυπτήρια της προσωπικότητάς του
Οι ομιλητές, ένας – ένας, ανιστορούν το πολύπλευρο έργο του, την παλληκαρίσια ψυχή του, το λεβέντικο χαρακτήρα του. Αγωνιστής ο Κουντουράς, λάτρης κάθε καινούργιου, κάθε ωραίου πρωτοπόρος, από τους σημαιοφόρους του γλωσσικού αγώνα, ποιητής, μια ανοιχτή αγκαλιά για να χωρέσει όλα τα παιδιά της γης, μια καρδιά για ν’ αγαπήσει όλα τα παιδιά της γης.
Κάθε τόσο ξεσπούν τα χειροκροτήματα. Τότε τρομάζουν τα πουλιά, κι ο αγέρας γιομίζει φτερουγίσματα…
Ξεκόβω από τη γιορτινή σύναξη. Παίρνω ένα έρημο, τούτη την ώρα, δρομάκι. Στο κατώφλι της, μια μαύρη σκιά σάμπως να μου λέει καλησπέρα. Ναι! Κείνο το σπίτι στη γωνιά, στη στροφή, είναι το σπίτι του Δάσκαλου. Δεν ξέρω αν σκέφτομαι. Δεν ξέρω τι σκέφτομαι. Είναι στιγμές που τα εξωτερικά ερεθίσματα σταματούν τη σκέψη και φορτίζουν με χυμούς την ψυχή. Είναι μια τέτοια στιγμή. Τη ζω σ’ όλο της το μεγαλείο και σκύβω το κεφάλι.
Αγγίζω με δέος τη βαρειά ξώθυρα. Ανοίγει σιγά – σιγά. Μέσα πλακόστρωτη αυλή. Δροσιά νερού. Πυκνές οι φυλλωσιές, λουλούδια και τόση γαλήνη…
Δάσκαλε!
Το πλήρωσες το τάμα, καθώς μου ξαναζωντάνεψες τη δύναμη να σηκώνω τη ζωή και να συνεχίζω. «Μπορείς», άκουσα να μου λες, και πιστεύω πια ότι στ’ αλήθεια μπορώ. Ήλθα να δώσω κι όμως πήρα. Ένα προσκύνημα ήταν και τ’ αξιώθηκα…
Ο κόλπος της Γέρας δεν φαίνεται πια. Τον μαντεύεις που και που από τ’ αντιφεγγίσματα των αστεριών. Νύχτα, η ώρα του γυρισμού…
Νεφέλη Πατρικίου – Πατεράκη
Το «Οδοιπορικό» αυτό αναφέρεται στο προσκύνημα και τις άλλες εκδηλώσεις που έκανε ο Όμιλος των μαθητριών του Κουντουρά στη μνήμη του στο χωριό του. Δημοσιεύτηκε στα Αιολικά Γράμματα (Δίμηνη Επιθεώρηση της Λεσβιακής Τέχνης. Διευθυντής Γ. Βαλέτας), τεύχος 40, Ιούλης-Αύγουστος 1977, σ. 241-242.
Η Νεφέλη Πατρικίου – Πατεράκη
Η Νεφέλη Πατρικίου – Πατεράκη είναι κόρη του Μηνά Πατρίκιου, δικηγόρου, πρώτου αιρετού Δημάρχου Θεσσαλονίκης, βουλευτή και υπουργού. Ο Μηνάς Πατρίκιος διετέλεσε Δήμαρχος από το 1926 ως το 1929 και από το 1955 ως το 1959.
Κατά την πρώτη δημαρχιακή θητεία του, η οποία συμπίπτει με την Ιερή Τριετία του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης (1927 – 1930), συνεργάστηκε στενά με τον Διευθυντή Μίλτο Κουντουρά, έλαβε θέση υπέρ αυτού κατά τα «Διδασκαλειακά» και τον βοήθησε οικονομικά για την αναμόρφωση του διδακτηρίου και τη λειτουργία του Σχολείου.
Στα χειρόγραφα του, σχετικά με τις χρηματικές επιχορηγήσεις του σχολείου του, ο Μίλτος Κουντουράς σημειώνει:
«Επιχορηγήσεις χρηματικές
Από το Υπουργείο Παιδείας. (λίγα)
Από συνεισφορές κατά τις εγγραφές.
Από το Δημαρχείο. (πολλά)
Από θεατρικές παραστάσεις.»
Η Νεφέλη Πατρικίου – Πατεράκη φοίτησε στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης και υπήρξε μαθήτρια του Κουντουρά. Ως μαθήτρια ξεχώριζε και γι’ αυτό ο Κουντουράς τη συμπεριλαμβάνει στα Παιδιά – προσωπικότητες του Σχολείου του, για τα οποία, στα χειρόγραφα του, σημειώνει:
Παιδιά – προσωπικότητες
«Όλα τα παιδιά έπρεπε να ξετυλιχτούν σε ξεχωριστές ατομικότητες. Τα ατομικά προσόντα τους έπρεπε να καλλιεργηθούν ώστε να καταλήξουν θησαυρός και περιουσία της κοινότητάς μας και μεθαύριο της κοινωνίας μας. Έτσι σιγά – σιγά πολλά παιδιά διακρίνονταν για διάφορα: σωματικές, πνευματικές και ψυχικές ιδιότητες και δεξιότητες.
Αλλά εξόν απ’ αυτά υπήρξαν κατά τα τρία χρόνια (και στο τέταρτο φάνηκαν εξαιτίας της αντίδρασης μερικά!) μερικά παιδιά μ’ εντελώς ξεχωριστό χαραχτήρα, ή δύναμη ψυχική και πνευματική. Εξαιρετική – σωστή προσωπικότητα – υπήρξε η Αιμιλία Λιακοπούλου που το πέρασμά της από το Σχολειό έμεινε και κατόπι θρύλος. Επίσης ξεχωριστές μορφές ήταν η Αδαμαντία, η Δόμνα, η Μαίρη Αυγουστοπούλου, η Μαντικοπούλου, η Δουμακή, η Πατσή, η Νεφέλη, η Αφρούλα, η Ουρανία και μερικές άλλες.
Όλα τα παιδιά, αλλά, κυρίως, αυτές που ξεχώριζαν αποτελούσαν το Σχολειό».
Η Νεφέλη Πατρικίου – Πατεράκη υπήρξε μέλος της 15μελούς Συντακτικής Επιτροπής η οποία συνέγραψε το βιβλίο: Μίλτος Κουντουράς, «Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης, 1927 -1930».
Το βιβλίο εκδόθηκε στην Αθήνα, το 1976, με χρηματοδότηση των ενενήντα οκτώ μαθητριών του Κουντουρά, αποφοίτων του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης, οι οποίες ένιωσαν το χρέος να τιμήσουν τη μνήμη του και να φέρουν στην επικαιρότητα το όνομα και το έργο του δασκάλου τους.
Με τα έσοδα από την πώληση του βιβλίου τους, οι μαθήτριες του Κουντουρά ίδρυσαν, το 1977, στον Σκόπελο Γέρας, δύο Βιβλιοθήκες: μία στο Δημοτικό Σχολείο και μία στην Κοινότητα για τους νέους, οι οποίες έφεραν το όνομα του Μίλτου Κουντουρά.
Κατά τη δεκαετία του 1980 η Νεφέλη Πατρικίου – Πατεράκη υπήρξε επικεφαλής μιας δραστήριας και αποτελεσματικής εξαμελούς ομάδας μαθητριών του Κουντουρά, οι οποίες, στη μνήμη του δασκάλου τους, ίδρυσαν, με δικές τους δαπάνες, σειρά σχολικών βιβλιοθηκών στα δημοτικά Σχολεία του Νομού Δράμας.
Η Νεφέλη Πατρικίου – Πατεράκη ζει σήμερα στη Θεσσαλονίκη, έχει δύο λαμπρές θυγατέρες, τη Ρούλα Πατεράκη και τη Μήνα Πατεράκη – Γαρέφη, και προσφέρει τη βοήθειά της, αλογάριαστα, όταν της ζητηθεί, για τη διάδοση του έργου του Μίλτου Κουντουρά.
Ευαγγελία Καπετάνου