Περιοδικό Παιδεία – Τόμος Α’ – Φυλλάδιο 1

του Μίλτου Κουντουρά

«Π α ι δ ε ί α»

Με το γενικό τίτλο «Π α ι δ ε ί α» που σημαίνει τόσο τη μόρφωση όσο και την αγωγή και την εκπαίδευση στη θεωρία και στην πράξη και που περιέχει το παιδαγωγικό «γίγνεσθαι» όλων των ηλικιών και όλων των εποχών της ανθρώπινης ιστορίας, αρχίζει σήμερα η έκδοση του περιοδικού τούτου, που το περιεχόμενό του θ’ ανταποκρίνεται στο γενικό νόημα του παραπάνω τίτλου.

Ο βασικός σκοπός που βγαίνει από το νόημα τούτο και που θ’ αποτελέσει και το θεμελιακό αίτημα της «Παιδείας» θα είναι από τη μια η συστηματική έρευνα και ανάπτυξη των χαρακτηριστικότερων και επικαιρότερων σημείων και προβλημάτων της παιδαγωγικής επιστήμης και ζωής, κι από την άλλη η επίμονη επιζήτηση εφαρμογής των σχετικών συμπερασμάτων από την Πολιτεία και από την ιδιωτική – κοινωνική πρωτοβουλία και προσπάθεια.

Για την επιτυχία των σκοπών τούτων δυο τρόπους θα μεταχειριστεί η «Παιδεία»:

Πρώτα τη συγκέντρωση σε μια γόνιμη συνεργασία όλων εκείνων των ζωντανών στοιχείων του τόπου μας που μπορούν και οφείλουνε να έχουνε γνώμη στα ζητήματα αυτά, και δεύτερο τον κριτικό έλεγχο κάθε κρατικού, κοινωνικού και ιδιωτικού παραστρατήματος, που πάει να σταματήσει την προοδευτική ροή και να εμποδίσει την εκπολιτιστική οργάνωση της Χώρας μας.

Και σχετικά με το πρώτο, τα συμπεράσματα θα βγαίνουν από τη γραφτή και την προφορική συζήτηση, που θα οργανώνει κάθε λίγο η «Παιδεία» πάνω σε ορισμένα από πρωτύτερα θέματα. Όσο για το δεύτερο είναι ανάγκη από τώρα να ειπωθεί πως η «Παιδεία», στις γενικές της κατευθύνσεις έχει καθορισμένες εκπαιδευτικές αρχές και τάσεις και σύμφωνα μ’ αυτές θα ασκήσει την επιστημονική της κριτική και τον παιδαγωγικό της έλεγχο.

Έτσι με τη διπλή αυτή δράση της η «Παιδεία» θα προσπαθήσει να δώσει ένα πλατύ αναμορφωτικό πρόγραμμα των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων, ώστε τα φύλλα της ν’ αποτελέσουν από τη μια τον ανεπίσημο νομοθέτη και καθοδηγητή της ιδιωτικής παιδαγωγικής προσπάθειας, κι από την άλλη τη βάση όπου θα στηριχτεί ο φωτισμένος πολιτικός ηγέτης, που θα καταπιανόταν κάποτε τολμηρά να εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό αναμορφωτικό πρόγραμμα.

 

Το πρόγραμμα

Βασικές αρχές της «Παιδείας» είναι οι ίδιες βασικές αρχές της Αγωγής. Δηλαδή:

Ι.- Βάση και προϋπόθεση είναι η Ελευθερία.
ΙΙ.- Μέσο και μέθοδο είναι η Εργασία.
ΙΙΙ. –Σκοπός και τέρμα είναι η Μόρφωση.

Από τις τρεις αυτές βασικές αρχές, που το περιεχόμενο και η έκτασή τους θα συζητηθεί και θ’ αναλυθεί πλατιά στα φύλλα της «Παιδείας», απορρέουν οι επόμενες προγραμματικές τάσεις:

α’. Σχετικά με την πολιτική ζωή: Ολοκλήρωση της Δημοκρατικής Ιδέας (Ελεύθερη σκέψη, λαϊκές ελευθερίες, αντιφασιστική πολιτική).

β’. Σχετικά με την εκπαιδευτική οργάνωση: Πραγμάτωση μιας αληθινά δημοκρατικής Παιδείας (Καταπολέμηση αναλφαβητισμού. Ολοκλήρωση του Λαϊκού ενιαίου Σχολείου. Ριζική μεταρρύθμιση, μορφωτική και επαγγελματική, της Μέσης Παιδείας. Αναμόρφωση, ηθική και επιστημονική, της Ανώτατης. Ίδρυση πρότυπων πειραματικών σχολείων. Έκδοση μορφωτικών βιβλίων και ίδρυση σχολικών και κοινοτικών βιβλιοθηκών).

γ’. Σχετικά με τη μέθοδο εργασίας: Επικράτηση των αρχών του Νέου Σχολείου (Αντιβερμπαλισμός, αυτενέργεια παιδιού, κοινοτισμός, εργασία χεριού, δημιουργική εργασία).

δ’. Σχετικά με το Γλωσσικό Ζήτημα: Ολοκλήρωση του Δημοτικισμού (Ξάπλωμα της δημοτικής γλώσσας σε όλη την Εκπαίδευση και τη νεοελληνική ζωή. Ορθογραφική απλοποίηση. Τονική μεταρρύθμιση).

ε’. Σχετικά με την Τέχνη: Έντονη και πλατιά χρησιμοποίηση της Τέχνης στο Σχολείο και στη Ζωή (Η γένεση του καλλιτεχνικού έργου σα μέθοδο εργασίας και αγωγής).

στ’. Σχετικά με την κοινωνική ζωή: Αγωγή προς το Μορφωμένο Άνθρωπο (Έρευνα του νεοελληνικού χαραχτήρα και αγωγή προς τη σωματική, ηθική και πνευματική παλικαριά).

 

Η προσπάθεια

Σε μια κρίσιμη στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας και σε μια επικίνδυνη παραζάλη της Χώρας μας τυχαίνει να βγει το περιοδικό τούτο. Το θέαμα γύρω μας απλώνεται αποκαρδιωτικό: Στην Ευρώπη από τα σπλάχνα της Ελευθερίας, που με τόσες θυσίες είχε κερδιστεί, κινδυνεύει να βγει η ταπεινότερη – η εκούσια! – δουλεία που γνώρισε ποτέ η ζωή, από τη φιλοσοφημένη και απρόσωπη Επιστήμη η σοφιστική ακροβασία υστερόβουλης και πονηρής σκέψης, από την πολιτισμένη συναδέλφωση των λαών τα ξανά αλληλομισούμενα έθνη. Από την ισορροπημένη κλασική αρμονία της Δημοκρατικής Ιδέας η οξύκραυγη δυσαρμονία των Διδακτοριών και η αλλοφροσύνη των φασιστικών καθεστώτων… Το Κράτος – η κρατικά οργανωμένη λαϊκή κοινωνία – κινδυνεύει να χάσει τη φυσική του προέλευση και υπόσταση, αφού οι ηθικές του αξίες δε λογαριάζονται και η λαϊκή του κυριαρχία καταπατιέται. Βάρβαρη βία τείνει να κυριαρχήσει παντού και να εξουθενώσει τα πάντα. Κουλτούρα, Μόρφωση, Πολιτισμός τραβάνε προς την παρακμή και προς τη δύση τους, ή παίρνουν νέες έννοιες που δεν τις είχαν ως τα τώρα. Και η Παιδεία από την αυτοτέλεια του σεβαστού συμβούλου του Κράτους και του οδηγητή της αυριανής του ζωής, όπου την ανέβασαν μεγάλοι διδάσκαλοι, κινδυνεύει να γίνει ταπεινωμένος υπηρέτης στενόκαρδων τυράννων και παραστρατημένων ή εφήμερων θεωριών…

Ουρά και αναγκαστικό πρόσφυμα στο σώμα της Ευρώπης η Χώρα μας δέχεται μοιραία κι αυτή τη φορά τον τραγικόν αντίχτυπο. Προτού συλλάβει καθαρά και αφομοιώσει φυσιολογικά τη χτεσινή ακόμα επίδραση από τον ξένο κόσμο, νέα πάλι ρεύματα εισορμούν ν’ ανατρέψουν την πρώτη της προσπάθεια και να τη ρίξουν σε νέο σάλο και σε παρασιτισμό. Η ευερέθιστη ιδιοσυγκρασία της, κατάπληχτη από το νέο πάλι τούτο φως, αναστατώνεται. Έτσι εγκαταλείπεται το καλό και αγκαλιάζεται το νέο, το σωστό παρεξηγιέται και μεταβάλλεται σε βλαβερό, το κακό γίνεται χειρότερο, το στερνό έρχεται πρώτο και το αδύνατο έντονο, ό,τι αλλού είναι φυσιολογική μορφή καταντάει εδώ κωμική γελοιογραφία… Μέσα σ’ ένα τέτοιον παραδαρμό οι πληγές των ελαττωμάτων μας ξανανοίγουν και πυορροούν. Η πολιτική γίνεται φαυλοκρατική θεσιθηρία, ιδανικά και θεσμοί ξεπέφτουν σ’ επιχειρήσεις κομματικές που μπορούν ν’ αλλάζουν κάθε φορά σύμφωνα με τα εφήμερα συμφέροντά μας. Το Κράτος πέφτει σε χέρια ανίκανα ή γίνεται λεία επιτήδειων και τυχάρπαστων και η Παιδεία κυριολεχτικά μασκαρεύεται παραδομένη σε χέρια μικρών και αμόρφωτων ανθρώπων…

Μακριά από κάθε κομματική ζάλη της Χώρας μας, σαν από μια ήρεμη κι ανεπηρέαστη σκοπιά η «Παιδεία» θέλει να παρακολουθήσει με μάτι καθαρό την αγωνία που συνέχει όλους μας. Να ερευνήσει και ν’ αναλύσει τα αίτια, να δείξει τον κίνδυνο και την παρακμή που μας έρχεται, να μετριάσει ίσως, αν μπορεί, την καταστροφική επάνω μας επίδραση. Να κάνει προπαντός συνειδητό το χάος των πνευματικών και ηθικών αξιών και να ξεχωρίσει το αγαθό, το αιώνιο και το ανθρώπινο από το πονηρό, το εφήμερο και το βάρβαρο.

Μια σειράν από κατορθωτά παιδαγωγικά αιτήματα, ένα πρόγραμμα συνακόλουθο από τις γενικότατές του γραμμές ως στις μικρές του λεπτομέρειες, ένα δρόμο μακρήν αλλά σίγουρο προβάλλει σήμερα για οδηγό της παιδαγωγικής ζωής μας. Σε μια προσπάθεια ειλικρινή και ανιδιοτελή καλεί όλους μας, από το δύσκολο Κράτος και τους ανθρώπους του, από το δάσκαλο και το γονιό και τον κάθε πολίτη, ίσαμε την πρόθυμη κι αδιάφθορη νεολαία μας. Ζητά να δεχτούμε δίχως μικρόλογη αντίδραση όσα η Επιστήμη κ’ η Ηθική αναγνώρισε, θέλει να συζητήσουμε με ψυχή ήρεμη και καθαρή όσα μέσα μας δεν τα πιστέψαμε ακόμα. Έτσι θα γίνουν πειστικότερες οι τάσεις της, θα καθοριστούν η έκταση και τα σύνορά τους, θα φανούν οι πιθανές ατέλειες ή πλάνες της.

Η «Παιδεία» λοιπόν αποτελεί πρόγραμμα και προσπάθεια. Όχι ενός ατόμου, παρά μιας ολότητας και μιας εποχής που βούλεται τον αποκαθαρμό και την αυτοπραγμάτωσή της. Γι’ αυτό και δεν είναι – δεν πρέπει να μείνει! – περιοδικό επικαιρότητας και ορισμένης μονάχα στιγμής. Παρά φιλοδοξεί να γίνει σιγά – σιγά ένα σταθερό και μόνιμο όργανο αναμορφωτικής παιδαγωγικής προσπάθειας που πρέπει ν’ απλωθεί γενική και να παραμείνει, όσο μπορεί, απρόσωπη. Είναι ανάγκη και χρέος αυτό. Ανάγκη και χρέος όχι μονάχα ενός ατόμου ή μιας ομάδας πιστών, παρά μιας ψυχής και μιας βούλησης, που αναδίνεται αντικειμενική και πιστή και γενναία μες από τη σημερινή θορυβώδισσα και σαστισμένη ζωή όλων μας.

ΜΙΛΤΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΑΣ