Παιδαγωγός, λογοτέχνης και συγγραφέας θεατρικών έργων
Γεννήθηκε στον Σκόπελο της Λέσβου, φοίτησε στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης και πήρε πτυχίο Φιλολογίας από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία, δημοσιεύοντας κυρίως ποιήματα στον «Νουμά» με το ψευδώνυμο Μίλτος Λέσβης, και την ίδια περίοδο έγραψε τρία δράματα: «Το γραφτό», «Ο άρρωστος» και «Το μπαλσαμωμένο αγόρι», από τα οποία τα δύο τελευταία κυκλοφόρησαν σε βιβλία το 1911 και το 1912, αντίστοιχα.
Με τον ερχομό του στην Αθήνα γίνεται μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου και το 1910 ιδρύει με λίγους προοδευτικούς συναδέλφους του (ανάμεσά τους ο Β.Ρώτας, και ο Φ.Δραγούμης) τη «Φοιτητική Συντροφιά», με στόχο τον αγώνα για τη δημοτική γλώσσα και την ανάπτυξη μιας γνήσιας πνευματικής ζωής. Παράλληλα με τους αγώνες του για την Παιδεία και τον Δημοτικισμό, δημοσιεύει λογοτεχνικά δοκίμια, ενώ συνεχίζει τη συγγραφή θεατρικών έργων όπως τον «Στάβρο Τραντάλη», που έμεινε ανέκδοτο. Δημοσίευσε επίσης τις μελέτες: «Ο ποιητής Γρυπάρης» (1920), «Ο Κωστής Παλαμάς και τα ελληνικά νιάτα» (1930) , «Η θέση του Δημοτικισμού στη σημερινή εκπαίδευση» (1933) και μετέφρασε το «Περί παίδων αγωγής» του Πλουτάρχου.
Περισσότερο όμως αφοσιώθηκε στο εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό του έργο. Το 1915 διορίζεται καθηγητής φιλόλογος σε Σχολαρχείο της Χίου και τον ίδιο χρόνο στρατεύεται και υπηρετεί στη Μακεδονία και τη Μικρασία. Από το 1923 ο αγώνας του για την αναγέννηση της Παιδείας γίνεται μοναδικός του στόχος.
Στις 12 Φεβρουαρίου του 1923 διορίζεται στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης. Από 24 Απριλίου μέχρι 3 Ιουλίου του ίδιου χρόνου, και σε δέκα συνέχειες, δημοσιεύει, με το ψευδώνυμο «Ευεργέτουλας», στην εφημερίδα του Σ. Μυριβήλη «Καμπάνα» (Μυτιλήνης), το πρώτο του κείμενο για τα εκπαιδευτικά πράγματα με τίτλο: «Κλείστε τα σχολειά». Παίρνοντας μέρος σε σχετικό διαγωνισμό του υπουργείου Παιδείας, διευρύνει τις σπουδές του στην Παιδαγωγική και Ψυχολογία σε γερμανικά Πανεπιστήμια, ως υπότροφος του Ελληνικού κράτους. Επιστρέφοντας, έπειτα από τρία χρόνια στην Ελλάδα, αγωνίζεται να εφαρμόσει τις ανανεωτικές ιδέες του σε μια γενικότερη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στη χώρα μας, σε συνάρτηση με τον Δημοτικισμό. Για ένα μικρό διάστημα υπηρετεί στο Διδασκαλείο Σερρών και στη συνέχεια στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης, το οποίο και διευθύνει από το 1927 ως το 1930.
Σημείο αναφοράς της έντονης παρουσίας του στο χώρο της εκπαίδευσης αποτελεί η Ιερή Τριετία (1927-1930) του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης, όπου εφαρμόζει τις αρχές του Σχολείου Εργασίας: αναπτύσσει δραστηριότητες πρωτοποριακές, μεταδίδει ένα πνεύμα αντιεξουσιαστικό, συνδέει το σχολείο με τη ζωή και καθιερώνει μια εκπαιδευτική φιλοσοφία με κυρίαρχα στοιχεία την αυτενέργεια, τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη.
Η διδασκαλία του, πρωτοποριακή και ανανεωτική, προκαλεί τις έντονες αντιδράσεις των συντηρητικών, οι οποίοι και τον κατηγορούν για αθεΐα, έκλυση ηθών και αντεθνική διδασκαλία. Παρά τις σφοδρές επιθέσεις, συνεχίζει άκαμπτος της δράση του. Το 1928 η Σχολική Εφορία του Διδασκαλείου έστειλε στο Υπουργείο Παιδείας ένα έγγραφο, που δημοσιεύθηκε και στις τοπικές εφημερίδες, όπου κατηγορούσαν τον Κουντουρά για «σκάνδαλα» και «ανατροπή των νόμων, της τάξεως και της γλώσσης». Είναι οι ίδιες κατηγορίες που διατυπώθηκαν για το σχολείο του Βόλου (1911) και τα Μαρασλειακά (1925). Το υπουργείο, έπειτα από διοικητικές ανακρίσεις, εκδίδει απαλλακτικό βούλευμα και τον προάγει σε Εκπαιδευτικό Σύμβουλο του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου (1930-1933). Κατά την «εκκαθάριση» του Υπουργείου (1933) απολύεται από το Συμβούλιο και παραμένει από τότε εκτός υπηρεσίας. Από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1936 διευθύνει το περιοδικό «Παιδεία», «Όργανο αναμορφωτικής παιδαγωγικής προσπάθειας», ένα από τα αξιολογότερα περιοδικά των προοδευτικών δυνάμεων της εποχής. Με τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου, αρνείται την εκπαιδευτική πολιτική τού Μεταξά, και το τελευταίο τεύχος της «Παιδείας» κατάσχεται στο τυπογραφείο.
Πέθανε τον Απρίλη του 1940 σε ηλικία μόλις 51 χρόνων.
Η προσφορά του Μίλτου Κουντουρά στον αγώνα για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση υπήρξε πολυσήμαντη. Θαρραλέος αγωνιστής, αμετακίνητος λειτουργός μιας ανανεωμένης δημοκρατικής Παιδείας, οραματιστής και πολεμιστής, τοποθετείται επάξια δίπλα στους μεγάλους του καιρού του συμπολεμιστές, τον Δελμούζο, τον Γληνό, τον Τριανταφυλλίδη. Πέρα από το πολύτιμο εκπαιδευτικό έργο του και την αγωνιστική προσφορά του, υπάρχει και ο ολοκληρωμένος πνευματικός άνθρωπος, ο λογοτέχνης με τη φλόγα της ποιητικής πνοής, που ήταν παράλληλη με τους εκπαιδευτικούς οραματισμούς του.
Βιβλιογραφία: Αλέξης Δημαράς, Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό τ.5 – Εκδοτική Αθηνών. Δημ. Σταμέλος, Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος- Λαρούς- Μπριτάνικα τ.35, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος.
Επιμέλεια: Ευαγγελία Καπετάνου