Μία φωτογραφία και μία καρτ ποστάλ…
της Ευαγγελίας Καπετάνου
Μίλτος Κουντουράς (1889 – 1940) – Στρατής Μυριβήλης (1890 – 1969)
Γεννήθηκαν κι οι δυο στη Λέσβο, με ένα χρόνο διαφορά. Ο Μίλτος Κουντουράς στο Σκόπελο της Γέρας το 1889 και ο Στρατής Μυριβήλης (Ευστράτιος Σταματόπουλος) στη Συκαμιά το 1890.
Από το Αρχείο του Μίλτου Κουντουρά παρουσιάζουμε δύο τεκμήρια της γνωριμίας και της φιλίας των δύο ανδρών.
Μία φωτογραφία…
Βρισκόμαστε στα 1916. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Η Ελλάδα αιωρείται αναποφάσιστη ανάμεσα στις επιθυμίες των βενιζελικών, που επιθυμούν τη συμπαράταξη με τις Δυνάμεις της Αντάντ, και των παλαιοκομματικών, που είχαν ρίξει το σύνθημα «Μικρά και έντιμος Ελλάς».
Στη Μακεδονία, όπου την εποχή αυτή υπηρετούν στρατευμένοι ο Μίλτος Κουντουράς και ο Στρατής Μυριβήλης, η ελληνική κυριαρχία έχει ουσιαστικά καταλυθεί. Οι Γερμανοβούλγαροι στα βόρεια και οι Αγγλογάλλοι στα νότια από «φιλοξενούμενοι έγιναν οικοδεσπότες», όπως σχολιάζει στην Ιστορία του ο Γιάνης Κορδάτος.
Σ’ αυτό το ιστορικό φόντο και ως μαθητές στον 15ον Ουλαμό εφέδρων αξιωματικών του Ε΄ Σώματος Στρατού, συναντιούνται τέσσερις Λέσβιοι λόγιοι και ποζάρουν στο φωτογραφικό φακό.
Στρατευμένοι : Δημήτρης Σταύρου, Μίλτος Κουντουράς, Κώστας Κόντος, Στρατής Μυριβήλης
Στη ράχη της φωτογραφίας υπάρχει η παρακάτω ιδιόχειρη σημείωση του Μίλτου Κουντουρά:
Νιγρίτα, Ιούνιος του 1916.
Μιλτ. Κουντουράς
Από αριστερά προς τα δεξιά:
1. Δημ. Σταύρου
2. Μιλτ. Κουντουράς
3. Κώστας Κόντος
4. Στρατής Μυριβήλης
Ο Μίλτος Κουντουράς θα απολυθεί (προσωρινά) από το «43ο Σύνταγμα Πεζικού εν Μακεδονία» στις 20 Ιουλίου του 1916, ενώ Ελευθέριος Βενιζέλος θα σχηματίσει στη Θεσσαλονίκη την «Κυβέρνηση της Εθνικής Αμύνης» στα τέλη του Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου.
Η Χίος, η Λήμνος, η Λέσβος, η Σάμος, επαναστάτησαν.
Μία καρτ ποστάλ …
Βρισκόμαστε στα τέλη του 1919. Ο Μίλτος Κουντουράς, σ’ ένα διάλειμμα ανάμεσα στις αλλεπάλληλες στρατεύσεις του, έχει επανέλθει ως φιλόλογος στην Εμπορική Σχολή της Χίου. Διατηρεί αλληλογραφία με τον φίλο του Στρατή Μυριβήλη, από τον οποίο λαμβάνει μία καρτ ποστάλ, «ονειρωδώς ωραία», όπως θα τη χαρακτήριζε, χρόνια αργότερα, η αισθαντική Ολυμπία Κουντουρά*, με το εξής περιεχόμενο στη ράχη της:
Καρτ ποστάλ του Στρατή Μυριβήλη προς τον Μίλτο Κουντουρά (1920)
2.2.904 1-1-20
Αγαπημένε μου Μίλτο
Με την ηλιόχαρη πρωτοχρονιά πούφεξε σήμερα, σου στέλνω απ’ το ξυλένιο μου καλυβάκι όλες μου τις ευχές για τον καινούριο χρόνο. Ας σου κατεβάση στην ποδιά όλα τα όνειρά σου, κι ας σε κοντέψη σ’ όλες τις φιλοδοξίες σου.
Με την αγάπη μου
Σ. Μυριβήλης
Υ.Γ. Δεν είναι πολύ υποβλητικιά
αυτή η ζωγραφιά; Έχει μέσα και …
Χιώτικη ακινησία. Για την αρχαιολογία τίποτα;
Όπως προκύπτει από τον τόπο αποστολής (2.2.904) και τον τόπο διαμονής (το ξυλένιο μου καλυβάκι) ο Στρατής Μυριβήλης την εποχή αυτή είναι στρατευμένος στη Μικρασία και υπηρετεί, ως λοχίας, στο Β΄ νοσοκομείο διακομιδής στο Εσκή Σεχίρ.
Καρτ ποστάλ του Στρατή Μυριβήλη προς τον Μίλτο Κουντουρά (1920)
Πάνω στη ζωγραφιά της καρτ ποστάλ**, ο Στρατής Μυριβήλης, με πειρακτική μυτιληνιά διάθεση, σημειώνει:
Χαρούμενο το 1920. Να σου φέρη όχι πλια ένα «Αγόρι» μα κανένα … κορίτσι!
Το υπαινικτικό πείραγμά του ο Μυριβήλης το έχει εμπνευστεί από το θεατρικό έργο του Μίλτου Κουντουρά «Το Μπαλσαμωμένο Αγώρι», το οποίο διαβάστηκε σε Σαββατόβραδο του Νουμά, δημοσιεύτηκε στο ομώνυμο περιοδικό και εκδόθηκε σε βιβλίο το 1912.
Παρά την ευχή τού Μυριβήλη, το 1920 δεν έφερε κανένα… κορίτσι στον Μίλτο Κουντουρά. Του έφερε όμως ένα καινούργιο βιβλίο: Ο ποιητής Γρυπάρης,, που εκδόθηκε ύστερα από τη σχετική ομιλία του στον Φιλοτεχνικό Όμιλο Χίου.
Ο Μυριβήλης όμως, την ίδια χρονιά, παρά τη στράτευσή του, βρήκε… κορίτσι, την Ελένη Δημητρίου από το Δικελί της Μικράς Ασίας, και την παντρεύτηκε στο Εσκή Σεχίρ στις 28 Ιουνίου του 1920!
Πολλά συγχαρητήρια στην Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου για την ωραία πρωτοβουλία να οργανώσει, το 2019, εκδηλώσεις, στις οποίες θα τιμηθούν ο Στρατής Μυριβήλης (50 χρόνια από το θάνατό του) και ο Μίλτος Κουντουράς (130 χρόνια από τη γέννησή του).
Στους άνυδρους, πνευματικά, καιρούς μας, ξαφνιάζει, ευχάριστα, η ηγεσία της εκπαίδευσης, όταν θυμάται σημαντικές επετείους από τη ζωή των πνευματικών ανθρώπων, που, με το πέρασμά τους, άφησαν ανεξίτηλα ίχνη πολιτισμού στην Ιστορία της Ελλάδας.
Νέα Φιλαδέλφεια, 17 Δεκεμβρίου 2018
* Ο γάμος της Ολυμπίας Δημούλα και του Μίλτου Κουντουρά έγινε στη Ζαγορά του Πηλίου, στις 2 Σεπτεμβρίου 1937
** «Γαλήνη», έργο του ζωγράφου Henri Martin (1860 – 1943)