Κλείστε τα Σχολειά – 1.Το εκπαιδευτικό ξεχαρβάλωμα

Φεβρουάριος 1903. Δημοτικό Σχολείο Σκοπέλου Γέρας. Ο μαθητής Παναγιώτης Γ. Κουντουράς, μικρότερος αδελφός του Μίλτου Κουντουρά, όρθιος, πίσω ακριβώς από το καθιστό, στην πρώτη σειρά, παιδάκι με το "ναυτικό" καπέλο. Φωτογράφος : Ι. Γ. Φεργαδιώτης, Φωτογράφος Σμύρνης.

Κλείστε τα Σχολειά – 1.Το εκπαιδευτικό ξεχαρβάλωμα

του Μίλτου Κουντουρά

Η μαύρη αλήθεια λοιπόν είναι τούτη: Στην Ελλάδα σήμερα δεν υπάρχει Εκπαίδευση. Το φωνάζουν απελπισμένοι όσοι αγαπούν ακόμη το Σχολειό, το επανάλαβαν χίλιες φορές ερασιτεχνικά στις εφημερίδες οι δημοσιογράφοι, το μουρμουρίζουν κουνώντας θλιβερά το κεφάλι οι άνθρωποι της περασμένης γενεάς, το αισθάνεται αόριστα ο αγράμματος λαός όταν συχνά μέσα στη βιοπάλη του αναστενάζει: «Κοντά σ’ όλα πάνε και τα καημένα τα γράμματα!…».

Και η αλήθεια είναι αυτή. Σχολειό πια δεν υπάρχει. Κινείται μονάχα ακόμη ένας ανήθικος κι αρρωστημένος οργανισμός γεμάτος από δηλητήριο και παραφροσύνη που πολύ σύντομα θα επιδράσει θανατηφόρα σ’ όλη την κατοπινή ζωή του τόπου μας. Μια σάπια και ξεχαρβαλωμένη μηχανή όπου από ανάγκη ρίχνουμε μέσα μια καθαρή κι αγνή ζωική παραγωγή —τα ευκολόπλαστα παιδιά μας— για να μας τα μεταβάλει ύστερ’ από λίγα χρόνια σε μούμιες κατάξερες και φασκιωμένες ή σε κινούμενα μιάσματα ανασυρμένα σαν από τάφους…

Δεν είμαι καθόλου υπερβολικός. Αγάπησα και ονειρεύθηκα ένα περίλαμπρο Σχολειό, κι αποφάσισα να θυσιάσω κάθε μου υλική ευζωία σε μια ψυχική μου ικανοποίηση. Κ’ είδα, όσο έζησα εκεί μέσα, τη ρίζα του κακού τόσο βαθιά του εισχωρημένη, ώστε απελπισμένος να καταλήξω πολλές φορές στην εξωφρενική ανακραυγή των σημερινών γραφομένων μου: Κλείστε τα Σχολειά! Γιατί ο οργανισμός αυτός, που τον εθέσπισε βέβαια σε παλαιότερα χρόνια ένας αγνός ενθουσιασμός και μια ομαδική αγάπη, κατάντησε στην εξέλιξή του, από ορισμένες αιτίες και αφορμές, μια αθλιότητα κ’ ένα ψέμα που πρέπει να χτυπηθεί και να εκλείψει, αν δε θέλουμε οι αμέσως ερχόμενες γενεές να πληρώσουν πολύ ακριβότερα από εμάς τις αμαρτίες των γονιών τους.

Ένα ψέμα, ένα «κατά συνθήκη» ψέμα, κατάντησε στην Ελλάδα το Σχολειό. Μπείτε μέσα μια στιγμή και μυρίστε τον αέρα του. Βρώμα και δυσωδία. Ο δάσκαλος σαπίζει από την αθλιότητα που τον καταδικάζει ένα αφιλόστοργο και μοχθηρό Κράτος. Και παραπατάει μεθυσμένος από τη δυστυχία. Και γροθοκοπιέται με τον εαυτό του, με το συνάδελφό του, με την κακεντρέχεια των θεσπισμένων νόμων. Και γίνεται ύπουλος και κόλακας, η χολή κιτρινίζει το πρόσωπό του, και η ψυχή του νερουλιάζει από την απόγνωση. Και η παιδική ψυχή, η μαλακιά ακόμη, δέχεται ολημερίς και διαμορφώνεται σύμφωνα με τέτοιες θανατηφόρες επιδράσεις. Πουθενά η ωραία κ’ ελεύθερη ψυχή. Πουθενά η δονούμενη από ενέργεια κι αλήθεια ζωή. Ένα νεκρό, σχολαστικό, κατάξερο, αφιλοσόφητο γράμμα, κατακουρελιασμένο κι αυτό. Έτσι για τα μάτια.

Ο νόμος παντού μισεί και καταδιώκει το δάσκαλο. Κάθε ελεύθερη σκέψη, κάθε νέα όρεξη είν’ έτοιμος να σου τη στραπατσάρει και να τηνε καταπνίξει με το βούρδουλα του νόμου ένας βλοσυρός προϊστάμενος. Κι ο δάσκαλος τότε εκδικιέται. Η ψυχή του στάζει φαρμάκι. Μισεί το Σχολειό. Αδιαφορεί για το παιδί. Προσπαθεί ν’ αποφύγει κάθε κόπο. Η ενέργειά του ξοδεύεται στην καταστρατήγηση, στη δολίευση κάποιου τυράννου. Του τυράννου που του στερεί το ψωμί, που του κουρελιάζει τον εγωισμό, που του φαρμάκωσε τη χαρά της δουλειάς του. Στάζει ολημερίς φαρμάκι. Και το φαρμάκι αυτό το ρουφάει η ανοιχτή σαν άνοιξη στις εντυπώσεις, και μαλακιά σα νωπός γύψος παιδική ψυχή. Σε λίγο θ’ αποπετρωθεί. Οι εντυπώσεις κ’ η σχηματοποίηση της ηλικίας αυτής δεν εξαλείφονται και δε μεταπλάθονται ποτέ πια κατόπι. Ασυνείδητα και αθέλητα γίνεται ο κακούργος αυτός εκφαυλισμός. Μεθαύριο ασυνείδητα και αθέλητα θα εκδηλωθεί και στο σύνολο…

Κοιτάχτε πόσο αγνά κι ωραία ανοίγονται στο φως τα αχόρταγα παιδικά μάτια και με πόση ακατανίκητη απληστία ρουφάει και διατηρεί μέσα της τα νέα πράγματα η θαυμαστή παιδική ψυχή. Σαν το κορμί του που αφομοιώνει με ακατάσχετη δίψα κάθε τροφή και μεγαλώνει και διαμορφώνεται ανάλογα με τη θρεπτική της ιδιότητα.

Κακή τροφή θα κάνει σ’ όλη τη ζωή του δυστυχισμένο και μαραζιάρικο ένα πλάσμα. Αλίμονο αν τύχει κι από κληρονομικότητα να έχει κορμί αδυνατισμένο. Η καταστροφή θα έρθει πολύ σύντομη και πολύ τραγική. Το ίδιο και χειρότερο συμβαίνει με την ψυχή του. Όταν μια μάνα κ’ ένας πατέρας φροντίζουν με τόσον πόνο να δώσουν στο παιδί τους καλή τροφή, πώς ύστερα εγκαταλείπουν την ανατροφή της ψυχής του στην τύχη και στη διαφθορά; Η κακή διαπαιδαγώγησή της θα φέρει συφορές αργότερα και στην ατομική του ζωή και στη ζωή του συνόλου.

Και να περίπου η σημερινή πνευματική και ψυχική διαπαιδαγώγηση που προσφέρνει στο παιδί το Σχολειό μας. Μπορεί να συνοψιστεί σε τέτοιους δωδεκάλογους:

— Μίσησε τα βιβλία· δεν έχουν κανένα σκοπό αφού είναι ακατανόητα· έγιναν για να ουριαίνουν* το μυαλό μας.

— Μίσησε το δάσκαλο· το στεγνό πρόσωπό του δείχνει πως κι αυτός μας μισεί.

— Μίσησε το Κράτος και τους νόμους του· έγιναν πάντα για να μας βλάφτουν και ποτέ για να μας ωφελούν.

— Μίσησε τα γράμματα και τη σοφία· όσοι τα έμαθαν έγιναν δυστυχισμένοι· παράδειγμα οι δασκάλοι μας.

— Λέγε ψέματα για να μην τρως ξύλο.

— Κλέβε αν θέλεις να γίνεις πλούσιος.

— Σβήσε την ψυχή σου και μην αφήσεις να γεννηθούν μέσα της ιδανικά· αλλιώς θα γίνεις ο περίγελος του κόσμου· κτλ. κτλ.

 

Και το Κράτος; Εξακολουθεί να δείχνει τα δόντια και να πλουτίζει τον αγκαθωτό βούρδουλα. Οι μεταρρυθμιστές δεν κατορθώνουν τίποτε να δουν και, συχνά, παθαίνουν μια τραγική αφομοίωση μόλις καθίσουν στους θώκους. Η ψυχική διάπλαση των παιδικών μας χρόνων και σ’ αυτούς. Αναζεί ο χαρτένιος Καραγκιόζης. Κ’ η Κοινωνία; Υπνωτισμένη παρακολουθεί το τραγικό θέαμα: Ένας χείμαρρος παιδιών βγαίνει καθεμέρα από τα Σχολειά. Είναι η τρομερή ψυχή του δασκάλου που θα κυβερνήσει μεθαύριο τη Χώρα. Με τον αδιάπλαστό του πια ψυχικό και πνευματικό κόσμο. Και το ροδάνι θα κυλάει από γκρεμό σε γκρεμό. Και κανείς ούτε τότε πια δε θα τολμήσει να φωνάξει: «Κλείστε τα Σχολειά να φτιάσουμε καινούργια!».

 

(*)ουριαίνω : κάνω ούριο, κλούβιο