Ο Μίλτος Κουντουράς ως “μαστροχαλαστής” του στενόκοσμου σχολείου και εμπνευστής του σχολείου της δημιουργίας
της Ευαγγελίας Καπετάνου
Κύριε Πρόεδρε,
Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση να είμαι εισηγήτρια στην ημερίδα σας για τον Παιδαγωγό Μίλτο Κουντουρά. Σας ευχαριστώ που στο πρόσωπό μου τιμάτε και το σχολείο μου. Το 3ο Ενιαίο Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας (πρώην Πολυκλαδικό) είναι το πρώτο δημόσιο σχολείο στην Ελλάδα που επιχείρησε και επέτυχε τη μετονομασία του και την προσθήκη της επωνυμίας “Μίλτος Κουντουράς” στο όνομά του.
Κυρίες και Κύριοι,
Μέσα από αυτήν την ομιλία θα προσπαθήσω να σας παρουσιάσω δύο βίους παράλληλους : τι σήμαινε για την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης το Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης και τι σήμαινε για την ιστορία της Ελληνικής Εκπαίδευσης το Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο.
Λίγο μετά το θάνατο του Κουντουρά δημοσιεύεται η μετάφραση που εκείνος είχε κάνει στο έργο του Πλουτάρχου “Περί παίδων αγωγής”.
Ο Πλούταρχος ο Χαιρωνεύς υπήρξε ο έσχατος από τους μεγάλους Έλληνες πεζογράφους της αρχαιότητας, πολύ γνωστός βιογράφος, ερευνητής ηθικών, παιδαγωγικών και άλλων προβλημάτων.
Από το “Περί παίδων αγωγής”, κατά μετάφραση Κουντουρά, διαβάζουμε : “Γιατί απ’ τους τρεις τους τύπους της ζωής, που είναι ο πραχτικός, ο θεωρητικός και ο απολαυστικός, ο τρίτος, έκλυτος και δούλος καθώς είναι του γλεντιού, για ζώα και για μικρούς ταιριάζει ανθρώπους, ο θεωρητικός χωρίς τον πραχτικό είναι ανωφέλευτος και ο πραχτικός δίχως φιλοσοφική μόρφωση ξερός και όχι πλέριος”.
Περί παίδων αγωγής, Επιμέλεια εκδόσεως : Γιάννης Κορδάτος, Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια : Μίλτος Κουντουράς
Εφημερίδα “Καμπάνα”. Διευθυντής : Στρατής Μυριβήλης
Το 1923 ο Κουντουράς δημοσιεύει ψευδώνυμα (με το ψευδώνυμο Ευεργετούλας) στην εφημερίδα του Στρατή Μυριβήλη “Καμπάνα” – Μυτιλήνης, το πρώτο του κείμενο για τα εκπαιδευτικά πράγματα με τίτλο “Κλείστε τα σχολειά”. Είναι ένα μαχητικό κείμενο όπου ο Κουντουράς αποδεικνύει ότι τρία είναι τα κακά της Ελληνικής Εκπαίδευσης : “Κόμμα, δασκαλισμός, ξενομανία! Την έκαμε ανήθικη το Κόμμα. Τηνε χαρτοποίησε και την αποξήρανε ο δασκαλισμός. Την αποξένωσε από την νεοελληνική πραγματικότητα η αψυχολόγητη ξενομανία”.
Αναλογίες με τη σημερινή πραγματικότητα αποδεικνύουν απλώς τη διαχρονικότητα του Κουντουρά.
Αλλά εκτός από την άρνηση, στο ίδιο κείμενο ο Κουντουράς προβάλλει παράλληλα και το όραμα ενός νέου σχολείου όπου “τα λόγια του χωριάτη, η ασυγκράτητη ζωηράδα του παιδιού, ο έρωτας, το τραγούδι, η χαρά που κάνει τρέλες” δεν θα είναι πια “θανάσιμα αμαρτήματα”.
Όταν πολλές φορές οι εκπαιδευτικοί του σχολείου μου αγανακτισμένοι από τη ζωηράδα των παιδιών ή ακόμα και από τις ερωτικές διαχύσεις τους (που γίνονται κατά καιρούς στο σχολείο – το σχολείο μας είναι μικτό) έρχονται διαμαρτυρόμενοι στο γραφείο, για να τους ηρεμήσω βγάζω απ’ το συρτάρι μου το παραπάνω απόσπασμα και τους το διαβάζω.
Ο Μίλτος Κουντουράς μπροστά στο κτήριο του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης.
Τις αρχές του να συνδυάζουμε, μέσω της αγωγής, το θεωρητικό με τον πραχτικό άνθρωπο εφάρμοσε στο σχολείο του ο Μίλτος Κουντουράς και γενικά το έργο του στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης (1927-1930) ήταν ένας αγώνας για την ανατροπή ενός κόσμου, γερά εδραιωμένου στην ελληνική πραγματικότητα, που ήθελε το σχολείο να ασφυκτιά “στριμωγμένο” ανάμεσα στο επίσημο πρόγραμμα και στις συμβουλές της “στοχαστικής αστικής κοινωνίας”.
Τα χρόνια περνούν και φτάνουμε στη δεκαετία του 1980. Στην Ελλάδα έρχονται οι σοσιαλιστές στην κυβέρνηση και ένα καινούργιο σχολείο ξεκινά : το Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο.
Σύμφωνα με τους όχι ιδιαίτερα ποιητικά αλλά πολύ ακριβόλογα δοσμένους στόχους του, το Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο είναι ένα σχολείο που θέλει να δώσει ένα πλατύτερο περιεχόμενο στον όρο “γενική παιδεία”. Να την εκσυγχρονίσει και να τη συνδέσει οργανικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και την ειδική γνώση, ώστε, συνηθίζοντας τους νέους στη σύζευξη της θεωρίας με την πράξη και την εφαρμογή, να καταπολεμήσει την παραδοσιακά ριζωμένη προκατάληψη που υποτιμά τη χειρωνακτική και κατασκευαστική δραστηριότητα του ανθρώπου και διασπά την ενότητα διανοητικής και πρακτικής εργασίας.
Άλλοι στόχοι του Πολυκλαδικού είναι :
- Να μάθει στους μαθητές να επικοινωνούν, όσο γίνεται ουσιαστικότερα, με τα πνευματικά έργα της ανθρωπότητας και με την πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας μας, όπως προσδιορίζεται από την εθνική μας ιδιαιτερότητα.
- Να προσφέρει στο μαθητή σύγχρονη επιστημονική και τεχνολογική γνώση, γενική και ειδική, και προπαντός μεθοδολογία για την απόκτησή της.
- Αποκαθιστώντας τη σύνδεση του σχολείου με τη γύρω ανθρώπινη κοινότητα, να βοηθήσει τους μαθητές να αποκτήσουν συνολική αντίληψη για τη ζωή και τον κόσμο, και να γίνουν ικανοί να παρακολουθούν με ελεύθερη κρίση τις εξελίξεις στον πολιτισμό, στην οργάνωση, στους θεσμούς και στις δομές της κοινωνίας και να συμμετέχουν δημιουργικά στις εξελίξεις αυτές.
- Να συντελέσει ώστε οι μαθητές, συμμετέχοντας στη ζωή της σχολικής κοινότητας μέσα σε κλίμα δημοκρατικής οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου, να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη ισότιμης και υπεύθυνης συνεργασίας με τους συμπολίτες τους στην κοινωνική ζωή.
- Να δίνει σε όλους τους νέους δίχως καμιά διάκριση τις ίδιες δυνατότητες για μόρφωση, ανάπτυξη ικανοτήτων, καλλιέργεια κλίσεων και ενδιαφερόντων και απόκτηση δεξιοτήτων.
Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης : ο Μίλτος Κουντουράς και οι συνεργάτες του εκπαιδευτικοί, με ομάδα μαθητριών του σχολείου.
Ο Σύλλογος των Καθηγητών του 3ου Ενιαίου Λυκείου (πρώην Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου) Νέας Φιλαδέλφειας “Μίλτος Κουντουράς”.
Στην παραπάνω φωτογραφία εμφανίζεται ο σύλλογος των καθηγητών τον Ιανουάριο του 2001. Η πρώτη κυρία που βλέπετε αριστερά έχει και αυτή έναν ιδιότυπο δεσμό με τον Κουντουρά. Ο σύζυγός της είναι ένας σημαντικός Έλληνας ζωγράφος, ο Άγγελος Ραζής, που είναι γιος της κυρίας Χάρης Ραζή, της μαθήτριας του Κουντουρά, που είναι σήμερα κοντά μας. Εκείνο τον καιρό η συνάδελφός μας Παπαχρήστου – Ραζή είχε αποφασίσει να συνταξιοδοτηθεί, γι’ αυτό ο σύλλογος των καθηγητών της πρόσφερε ένα δώρο. Τελικά η κ.Παπαχρήστου κράτησε το δώρο του συλλόγου και γύρισε ξανά στο σχολείο. Δεν άντεξε να φύγει!
Στο σχολείο του Κουντουρά τα απογεύματα ήταν αφιερωμένα σε διάφορες δραστηριότητες.
- Το απόγευμα της Δευτέρας αφιερωνόταν για τις ομάδες ειδικοτήτων
- Της Τρίτης για τη Μουσική – Χορωδία – Ορχήστρα
- Της Τετάρτης για τις ομάδες εργασίας
- Της Πέμπτης για τη συγκέντρωση όλου του σχολείου
- Της Παρασκευής για τη γενική καθαριότητα του σχολείου από όλα τα παιδιά
Στο Πολυκλαδικό Λύκειο στα απογευματινά τμήματα λειτουργούσαμε :
- Τομέα μουσικής και χορού
- Τομέα εικαστικών τεχνών
- Τομέα άθλησης
- Τομέα κοινωνικό
- Τομέα ξένων γλωσσών
- Τομέα θεάτρου – κινηματογράφου
- Τομέα δημοσιογραφίας
- Τομέα σύγχρονης τεχνολογίας
Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης. Μία από τις πραγματοποιούμενες κάθε Πέμπτη Συγκεντρώσεις.
Ο Κουντουράς έλεγε ότι η συγκέντρωση της Πέμπτης ήταν η “ψυχή του Σχολειού”.
“Η επίδραση του Μίλτου Κουντουρά πάνω στις μέλλουσες δασκάλες έφθανε το όριο της μαγείας. Γέμισε τη βορειότερη Ελλάδα με κορίτσια που αγάπησαν τα ωραία πράγματα και τα πνευματικά αγαθά, το παιδί και τη σχολική ζωή, και που εξακολουθούν να ορκίζονται στ’ όνομά του”, έγραψε ο Χ.Θεοδωρίδης, καθηγητής της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης.
Οι Δασκάλες – μαθήτριες του Κουντουρά που μας τίμησαν με την παρουσία τους τον Απρίλιο του 1994 κατά την εκδήλωση για τη μετονομασία του σχολείου. Από αριστερά η κ.Βαφείδου, η κ.Πιστικίδου, η κ.Αγγελίδου, η κ.Πασχαλίδου και η κ.Ραζή.
Ο Κουντουράς, ως Δάσκαλος-Ποιητής, στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης χρησιμοποίησε την Τέχνη “έντονα και πλατειά”, όπως μας ανέπτυξαν και οι προηγούμενοι ομιλητές. Στο πλαίσιο αυτό και θέλοντας με πράγματα απτά να καλλιεργήσει το καλλιτεχνικό αισθητήριο των παιδιών, αλληλογράφησε με έναν εκδοτικό οίκο της Λειψίας και παράγγειλε ένα άλμπουμ-δειγματολόγιο με αντιπροσωπευτικά έργα μεγάλων ζωγράφων.
Εξώφυλλο άλμπουμ – δειγματολογίου με έργα μεγάλων ζωγράφων.
Το άλμπουμ ήλθε στο σχολείο και οι μαθήτριες διάλεξαν το έργο που άρεσε στην καθεμία. Κι όταν οι μαθήτριες παρέλαβαν τα έργα που παραγγέλθηκαν, τα κορνιζάρισαν και τα εξέθεσαν στη μεγάλη σάλα του σχολείου.
Στο σημείο αυτό θα μου επιτρέψετε να σας διαβάσω ένα απόσπασμα από μια εργασία μου που παρουσιάστηκε το 1992 στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας με τίτλο : “Το σχολικό κτίριο ως χώρος εργασίας, ως χώρος πολιτιστικής έκφρασης και ως εργαλείο αγωγής”.
Ζωγραφιές των μαθητών στους τοίχους του Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου Νέας Φιλαδέλφειας.
“…Άρχισαν όμως να αγαπούν περισσότερο το σχολείο από τότε που τα ίδια τα παιδιά, με τα χέρια τους, βελτίωσαν την αισθητική των χώρων του. Την περσινή χρονιά οι μαθητές του ΕΠΛ Νέας Φιλαδέλφειας ζωγράφισαν στους τοίχους του σχολείου graffiti. Και το θαύμα έγινε. Τα παιδιά μας εκφράστηκαν με την τέχνη. Άγρια ή τρυφερά. Όπως νιώθουνε. Αλλά εδώ η αγριάδα δεν είναι χουλιγκανισμός, είναι καλλιτεχνική δημιουργία και η τρυφερότητα δεν είναι αδυναμία, είναι αξιαγάπητη στάση ζωής. Και όλα τα παιδιά του σχολείου μας ακόμα κι εκείνα που δεν ζωγράφισαν καμαρώνουν και προσέχουν τις ζωγραφιές : τις θεωρούν και δικές τους.
Φεύγοντας ένα απόγευμα από το σχολείο στο τέλος του περασμένου Ιουνίου βρήκα δύο πιτσιρικάδες που προσπαθούσαν να σκαρφαλώσουν στα κάγκελα για να μπούνε μέσα. Τους ρώτησα : “Είσαστε μαθητές του σχολείου;” μου απάντησαν : “Όχι, πηγαίνουμε σ’ ένα Γυμνάσιο στα Κάτω Πατήσια. Ήλθαμε εδώ για να δούμε τις ζωγραφιές”.
Κάθε φορά που θυμάμαι αυτό το περιστατικό νιώθω πολύ συγκινημένη”.
Ο Κουντουράς έλεγε : “Δώστε μου μια βιβλιοθήκη, έναν κήπο και έναν ψυχωμένο δάσκαλο για να φτιάξω σχολειό”.
“Ο κύκλος των χαμένων ποιητών” είναι μια κινηματογραφική ταινία, όπου είδαμε διδασκαλία στο ύπαιθρο, που γυρίστηκε πολλά χρόνια μετά τον Κουντουρά.
Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης : διδασκαλία των παιδιών του Προτύπου στο ύπαιθρο!
Το Χημείο του σχολείου μας. Στο Πολυκλαδικό δεν κάναμε “χαρτοχημεία”. Οι μαθητές φοράνε εργαστηριακές μπλούζες και εκτελούν μόνοι τους τα πειράματα. Ο εκπαιδευτικός – Γ. Ζωγλοπίτης στην άκρη του πάγκου παρακολουθεί. Όπως και στο σχολείο του Κουντουρά, η διδασκαλία δεν γίνεται από “καθέδρας”.
Εργαστήριο Πληροφορικής στο Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο. Πρώτος δεξιά, στον κεντρικό Η/Υ, ο εκπαιδευτικός – Α. Φερρίδης. Οι μαθητές, ο καθένας μπροστά στον υπολογιστή του, εργάζονται.
Ο κήπος στο σχολείο του Κουντουρά. Η Αλεξάνδρα Κεσανλή με τους μαθητές της.
Το θερμοκήπιο στο Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο της Νέας Φιλαδέλφειας.
Οι γυμναστικές επιδείξεις στο σχολείο του Κουντουρά. Φόρεσε στις μαθήτριες φουφούλες για το μάθημα της Γυμναστικής και ξεσηκώθηκε εναντίον του η Θεσσαλονίκη για το νεωτερισμό.
Η ομάδα χειροσφαίρισης του Πολυκλαδικού, ή όπως λέγεται στα “νεοελληνικά” η ομάδα handball (πρόσφατη και η πρόταση να γίνει η Αγγλική η δεύτερη επίσημη γλώσσα μας!) σε αναμνηστική φωτογραφία το 1995 όταν κατέκτησε τη δεύτερη πανελλήνια νίκη στους μαθητικούς αγώνες.
Ο χορός από παράσταση αρχαίας τραγωδίας στο Διδασκαλείο.
Παράσταση στο Πολυκλαδικό : “Οι Τρωάδες” του Ευρυπίδη.
Φεβρουάριος 1930. Χορωδία της Ε’ Τάξης του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης υπό τη διεύθυνση μαθήτριας.
Παράσταση του έργου του Εξυπερύ “Ο μικρός Πρίγκιπας” στο Πολυκλαδικό της Νέας Φιλαδέλφειας.
Η βιβλιοθήκη του Πολυκλαδικού.
Ποτέ δεν χρηματοδοτηθήκαμε για να αποκτήσουμε βιβλία και ούτε ενταχθήκαμε στο πρόγραμμα των βιβλιοθηκών, παρά τα συνεχή αιτήματά μας. Με συνεισφορές ακόμα και των εκπαιδευτικών αποκτήσαμε τα βιβλία. Ο κ. Καραπατής, εκπαιδευτικός του σχολείου μας, ο οποίος με ειδικό πρόγραμμα στον Η/Υ έφτιαχνε τις μισθοδοτικές καταστάσεις μας, κρατούσε κάποια χρήματα από το μισθό του καθενός μας, όχι βέβαια για ίδιο όφελος, η ανιδιοτέλεια που λέγαμε και για τον Κουντουρά. Με τα χρήματα αυτά που συγκεντρώθηκαν αγοράσαμε την εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα και εμείς οι εκπαιδευτικοί την προσφέραμε ως δώρο στη βιβλιοθήκη του σχολείου.
Ο πατέρας Γεννάδιος, εκπαιδευτικός του σχολείου μας, μας κάνει την τιμή και είναι σήμερα εδώ, έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τα παιδιά – είναι θεολόγος και κοινωνικός λειτουργός συγχρόνως – και έχει και μια ιδιαίτερη σχέση με την Τέχνη.
Ο πατέρας Γεννάδιος με μαθητές του σχολείου όταν, στο πλαίσιο του εορτασμού για τα 100 χρόνια του κινηματογράφου, τους συνόδευσε για να παρακολουθήσουν μία κινηματογραφική προβολή.
8 Ιουνίου 1930. Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης : “Ο χορός του κρίνου”. Έμπνευση και χορογραφία των μαθητριών. Προσέξτε την καταπληκτική θεατρική σκηνή στημένη στην αυλή του σχολείου.
Αυτή η θεατρική σκηνή του Κουντουρά ήταν που μας ενέπνευσε για να φτιάξουμε το σκηνικό στη δική μας Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων, όταν κάναμε την εκδήλωση για τη μετονομασία του σχολείου.
Απρίλιος 1994. Από την εκδήλωση για τη μετονομασία του ΕΠΛ Νέας Φιλαδέλφειας σε ΕΠΛ Νέας Φιλαδέλφειας “Μίλτος Κουντουράς”. Από αριστερά η κ. Α. Ιορδανίδου, η κ. Κ. Φυσάκη, ο κ. Φ. Κ. Βώρος. Στο βήμα είναι ο καθηγητής κ. Φ. Ι. Κακριδής.
Οι αναγνωρίσιμες ομοιότητες του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης με το Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο, κυρίως ως προς την ανάπτυξη της “σχολικής ζωής” και την ιδιαίτερη σημασία που δόθηκε σ’ αυτήν και στα δύο σχολεία, έχουν ήδη περάσει στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης από το γεγονός ότι ένα από τα Πολυκλαδικά, το Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας, ζήτησε και πρόσθεσε στο όνομά του την επωνυμία “Μίλτος Κουντουράς”.
-
- Το σήμα του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης.
-
- Το σήμα του Ε.Π.Λ. Νέας Φιλαδέλφειας – Μίλτος Κουντουράς.
Εκπαιδευτική εκδρομή του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης στη Φλώρινα και Έδεσσα, από τις 14 μέχρι 18 Μαϊου 1930. Στο σταθμό της Έδεσσας.
Εκείνη η εκδρομή όλων των μαθητριών του Μίλτου Κουντουρά και όλων των εκπαιδευτικών του σχολείου του στη Φλώρινα δεν με άφηνε να κοιμηθώ. “Ουκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου (στην περίπτωσή μου Μίλτου) τρόπαιον”, έλεγα συνεχώς.
Αναρωτιόμουνα : πώς είναι δυνατόν ένας Διευθυντής να ξεκινάει το 1930 από τη Θεσσαλονίκη συνοδεύοντας όλο το σχολείο του και να πηγαίνει πολυήμερη εκδρομή στη Φλώρινα; Και όχι μόνο αυτό, αλλά να μεταφέρει και τις πολιτιστικές δραστηριότητες του σχολείου του εκεί!
Στο Πολυκλαδικό είχα διαπιστώσει ότι οι μαθητές είχαν αρχίσει να κουράζονται από την τυποποίηση των πολιτιστικών εκδηλώσεων που γίνονταν στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Και καταλάβαινα ότι τα παιδιά με την απουσία τους από τις εκδηλώσεις μου έλεγαν, με τον τρόπο τους, ότι κάτι άλλο, κάτι διαφορετικό θέλουν.
Τη διαθεματικότητα, που τελευταία προωθείται από το Υπουργείο Παιδείας ως κάτι καινούργιο, εμείς την εφαρμόζουμε στο σχολείο μας εδώ και δέκα χρόνια.
Στην πρώτη παιδαγωγική συνεδρίαση του συλλόγου, όπου γίνεται και η κατανομή των εργασιών μεταξύ των εκπαιδευτικών, αποφασίζουμε ποιο θα είναι το θέμα του έτους. Το θέμα αυτό το προσεγγίζει ο κάθε εκπαιδευτικός του σχολείου μέσα από τους δρόμους της δικής του ειδικότητας και το διδάσκει στα παιδιά σε ανοιχτές ομάδες εκπαιδευτικών και μαθητών.
Στο τέλος της σχολικής χρονιάς στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων παρουσιάζονται όλες οι εργασίες και οι δραστηριότητες, που έγιναν με βάση το θέμα του έτους.
Έτσι, για να κερδίσουμε πάλι τους μαθητές μας και να τους έχουμε όλους κοντά μας κατά τη διάρκεια των πολιτιστικών εκδηλώσεων, αποφασίσαμε, κατά το πρότυπο της εκδρομής του Κουντουρά, κάτι νέο για το σχολείο μας.
Το σχολικό έτος 1994-1995 το θέμα του έτους ήταν “Ελλάδα και θάλασσα”.
Νοικιάσαμε ένα καράβι, βάλαμε μέσα τα εκπαιδευτικά όνειρά μας και πλεύσαμε όλοι μαζί, εκπαιδευτικοί και μαθητές, στο Σαρωνικό. Οι “Εν πλω” εκδηλώσεις έγιναν παράδοση του σχολείου για πολλά χρόνια.
Η ορχήστρα του σχολείου “εν δράσει” πάνω στο πλοίο.
Θεατρική παράσταση “Εν πλω”. Το έργο που έπαιξαν τα παιδιά ήταν μια Ζακυνθινή ομιλία που εμείς από “θέατρο δρόμου” τη μετατρέψαμε σε …”θέατρο πλοίου”.
Και στον τόπο του προορισμού, όπως ακριβώς έκανε και ο Κουντουράς με το σχολείο του στη Φλώρινα, η χορευτική ομάδα του σχολείου μας χόρεψε δίπλα στη θάλασσα.
Στο πλαίσιο των ενεργειών για να επιτύχουμε τη μετονομασία του σχολείου μας, εκδώσαμε, με την οικονομική στήριξη της Γ’ ΕΛΜΕ Αθήνας, ένα συνοπτικό βιβλιαράκι για την προσωπικότητα και το έργο του Μίλτου Κουντουρά. Ως πρόλογος στο βιβλιαράκι αυτό υπάρχει απόσπασμα από την εισήγησή μου για τη μετονομασία του σχολείου, που έχει ως εξής :
“Εμείς όμως, οι πολυκλαδικοί, με την έναρξη της νέας δεκαετίας λειτουργίας του σχολείου μας και με τη μετονομασία του από “Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας” σε “Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας – Μίλτος Κουντουράς” βάζουμε ένα νέο σκοπό :
- Να γνωρίσουμε την Ιστορία της Εκπαίδευσης στη νεώτερη Ελλάδα και ιδιαίτερα το έργο του Μίλτου Κουντουρά και των άλλων μεγάλων του καιρού του συμπολεμιστών, του Δελμούζου, του Γληνού, του Τριανταφυλλίδη
- Να γνωρίσουμε το παιδαγωγικό έργο του Μίλτου Κουντουρά όπως το εφάρμοσε κατά την “Ιερή τριετία” 1927-1930 στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης
- Να εμπνευστούμε από το έργο του ώστε το σχολείο μας να γίνει το Δημιουργικό Σχολείο που οραματίστηκε ο Κουντουράς και
- Να αγωνιστούμε όλοι μας -δάσκαλοι, μαθητές και γονείς- για να βελτιωθεί και να επεκταθεί ο θεσμός του Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου και να μη γίνει, σαν το Παρθεναγωγείο του Βόλου και το Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης, μία σύντομη παρένθεση στην ιστορία των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων”.
Το εξώφυλλο του βιβλίου που εξέδωσε το Πολυκλαδικό Νέας Φιλαδέλφειας με την οικονομική στήριξη της Γ’ ΕΛΜΕ Αθήνας.
Δυστυχώς η τελευταία πρόταση της εισήγησής μου ήταν προφητική. Με την τελευταία μεταρρύθμιση (1998) το Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο, σαν το Παρθεναγωγείο του Βόλου και το Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης, έγινε και αυτό μία σύντομη παρένθεση στην ιστορία των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων.
Το 3ο Ενιαίο Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας, σήμερα, ως πρώην Πολυκλαδικό, ασφυκτιά πιεσμένο από τις αλλεπάλληλες εξετάσεις που το “νέο” εκπαιδευτικό σύστημα επιβάλλει και δυσκολεύεται να κρατήσει τη σχολική ζωή έτσι όπως είχε μάθει να τη ζει τον καιρό του Πολυκλαδικού.
Παρ’ όλα αυτά όμως, η βιωμένη εμπειρία του Πολυκλαδικού, οι αντιστάσεις στην εκπαιδευτική ρουτίνα των εκπαιδευτικών που υπηρετούν επί χρόνια στο σχολείο και κυρίως το βαρύ χρέος της επωνυμίας : “Μίλτος Κουντουράς”, που κατορθώσαμε να τη διατηρήσουμε και μετά τη μετατροπή του σχολείου από Πολυκλαδικό σε Ενιαίο Λύκειο, εξακολουθούν να μας εμπνέουν και να μας καθοδηγούν σε έργα δημιουργικά.
Ο κ.Λίνος Κουντουράς, γιος του Μίλτου Κουντουρά, βρήκε πρόσφατα στο αρχείο του πατέρα του και μου έδωσε φωτοτυπία ενός χειρογράφου του Κουντουρά με το πρόγραμμα για τη σχολική γιορτή της 25ης Μαρτίου 1930.
Χειρόγραφο πρόγραμμα του Μ. Κουντουρά για την εορτή της 25ης Μαρτίου 1930, στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης.
Σήμερα οι σχολικές γιορτές για τις εθνικές επετείους κλείνουν με τον Εθνικό Ύμνο. Στο πρόγραμμα του Κουντουρά μάς κάνει ιδιαίτερη εντύπωση η πρωτοτυπία να ξεκινάει η γιορτή με τον Εθνικό Ύμνο (ορχήστρα και χορωδία).
Και πιο κάτω διαβάζουμε : “Ο προφητικός” του Παλαμά (απαγγελία Διευθυντή).
Αυτό δεν το ήξερα : ότι ο Διευθυντής έκανε ο ίδιος απαγγελία στις γιορτές του Διδασκαλείου, και όμως το εφαρμόζαμε κι εμείς στο δικό μας σχολείο. Η Διευθύντρια μαζί με εκπαιδευτικούς, που έχουν το ίδιο πάθος για την Τέχνη, απαγγέλουμε πολλές φορές στις διάφορες σχολικές γιορτές.
Εορτή της 25ης Μαρτίου 2001 στο Πολυκλαδικό. Η Διευθύντρια Ευαγγελία Καπετάνου, μαζί με τον εκπαιδευτικό κ. Χρήστο Θεολόγο απαγγέλουν ένα ρητορικό λόγο : το λόγο του Κολοκοτρώνη στην Πνύκα.
Το σχολείο μας το 2001 με την ομάδα παραδοσιακού χορού έλαβε μέρος στους Πανελλήνιους Μαθητικούς Καλλιτεχνικούς Αγώνες. Κι επειδή κατέκτησε το πρώτο βραβείο, σε επίπεδο περιφέρειας, εκπροσώπησε την Αττική στην τελική φάση των αγώνων που έγινε στη Θεσσαλονίκη.
Μικρή ομάδα από το χορευτικό του σχολείου που, μαζί με τη Διευθύντρια Ε. Καπετάνου και τους εκπαιδευτικούς Κ. Παπαχριστοπούλου και Μ. Σαρίκο, επισκέφθηκε την προτομή του Κουντουρά στη Θεσσαλονίκη. Το συγκινητικό είναι ότι τα παιδιά, χωρίς να τους έχει υποδειχτεί, από μόνα τους αγόρασαν τριαντάφυλλα και τα κατέθεσαν στο μεγάλο παιδαγωγό.
Στην τελική φάση των μαθητικών αγώνων το σχολείο μας κατέκτησε τη 2η Πανελλήνια θέση.
Σύσσωμη η χορευτική ομάδα μαζί με τους εκπαιδευτικούς που συνετέλεσαν στην επιτυχία, μπροστά στο Μέγαρο Μουσικής, μετά την τελετή απονομής των βραβείων.
Το θεωρώ πολύ σημαντικό ότι αυτή η βράβευση του σχολείου μας έγινε στη Θεσσαλονίκη την πόλη όπου μεγαλούργησε και το σχολείο του Κουντουρά.
Ο Μίλτος Κουντουράς στο σχολείο του (Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης, 1927-1930) λειτουργούσε Αναγνωστήριο, όπου “υπήρχαν πολλές εφημερίδες: όλος ο Τύπος, κάθε μέρα, της Θεσσαλονίκης και μια-δυο εφημερίδες των Αθηνών. Αυτή η καθημερινή ενημέρωση με τον Τύπο έκανε τα παιδιά να ενδιαφέρονται από την εφηβεία τους ακόμη και να συμμετέχουν στα κοινά πολιτικά και πολιτιστικά θέματα του τόπου και τα παγκόσμια”.
Το αναγνωστήριο του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης.
Ο Κουντουράς έγραφε : “Οι εφημερίδες. Ποιος ο σκοπός : Για να ξέρουν πώς και τι να διαβάζουν από μια εφημερίδα. Και για να εισαχθούν στην πολιτική ζωή του τόπου (αγωγή πολίτου). Επίσης, για να μαζεύουν τα αποκόμματα ως βοηθήματα. Ευτυχώς η Ελληνική Δημοσιογραφία πλάι στη διαφθορά προσφέρει και αρκετά από την επιστήμη”.
Εμπνεόμενη από το παράδειγμα του Κουντουρά, η Διευθύντρια εισηγήθηκε στο Σύλλογο των καθηγητών του σχολείου μας τη δημιουργία Αίθουσας Τύπου και Ενημέρωσης. Ο Σύλλογος ενέκρινε ομόφωνα την πρόταση της Διευθύντριας.
Η πρόσκληση για τα εγκαίνια της Αίθουσας Τύπου που έγιναν στις 11-3-2002 παρουσία του Υπουργού Παιδείας κ.Πέτρου Ευθυμίου.
Κυρίες και κύριοι, ο Υπουργός Παιδείας ήρθε στο σχολείο μας χωρίς να γίνει χρήση οποιασδήποτε βοήθειας ή κομματικής παρέμβασης.
Και αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό. Γιατί γνωρίζω ότι οι Υπουργοί Παιδείας επισκέπτονται συνήθως τα σχολεία είτε μετά από καταγγελίες, όπως στην περίπτωση του Κουντουρά, είτε γιατί την επίσκεψή τους την οργανώνουν κάποιοι εξωσχολικοί παράγοντες που θέλουν να προβληθούν και να χρησιμοποιήσουν την επίσκεψη του Υπουργού για δικούς τους λόγους.
Στη δική μας περίπτωση ο Υπουργός Παιδείας έλαβε απλώς μια πρόσκληση από το σχολείο και ως δημοσιογράφος και εκπαιδευτικός συγκινήθηκε από το γεγονός και μόνο της δημιουργίας της Αίθουσας Τύπου κατά το πρότυπο του Αναγνωστηρίου του Κουντουρά και μας τίμησε με την παρουσία του.
Η Αίθουσα Τύπου και Ενημέρωσης του σχολείου μας διαθέτει εφημερίδες και περιοδικά, τηλεόραση και Η/Υ συνδεδεμένο με το Internet και χρησιμοποιείται από τους μαθητές μας στις ελεύθερες ώρες τους, στα διαλείμματα και τ’ απογεύματα.
Ευτυχώς πάρα πολλοί άνθρωποι του Τύπου ανταποκρίθηκαν στο σχετικό αίτημά μας και μας στέλνουν δωρεάν τα έντυπά τους.
Ο Μίλτος Κουντουράς μπροστά στο περίλαμπρο σχολείο που ονειρεύθηκε.
Ο Μίλτος Κουντουράς είπε :
“Αγάπησα και ονειρεύθηκα ένα περίλαμπρο Σχολειό κι αποφάσισα να θυσιάσω κάθε μου υλική ευζωία σε μια ψυχική μου ικανοποίηση”.
Με το χέρι στην καρδιά σάς ομολογώ ότι και για μένα αυτή είναι η αγάπη και το ιδανικό που κυνηγάω.
Σας ευχαριστώ.
Η εργασία της Ευαγγελίας Καπετάνου: «Ο Μίλτος Κουντουράς ως «μαστροχαλαστής» του στενόκοσμου σχολείου και εμπνευστής του σχολείου της δημιουργίας», παρουσιάστηκε κατά την τιμητική ημερίδα, την οποία διοργάνωσε το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΠΤΔΕ) και ο Σύλλογος Μεταπτυχιακών Φοιτητών του στις 29 Μαϊου 2002, στην αίθουσα «Ι. Δρακόπουλου» του κεντρικού κτηρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η ημερίδα είχε τίτλο: «Μίλτος Κουντουράς: Ένας οραματιστής παιδαγωγός και ανιδιοτελής δάσκαλος». Τα Πρακτικά της Ημερίδας εκδόθηκαν, ως τόμος, από το Πανεπιστήμιο Αθηνών -Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης.
Επιμέλεια έκδοσης: Αθανάσιος Τριλιανός – Ιγνάτιος Καράμηνας, Εκδόσεις «Ατραπός», Αθήνα, 2003