Σχολείο και ζωή – 2.Θεσσαλονίκη

Η οδός Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη.

Σχολείο και ζωή – 2.Θεσσαλονίκη

του Μίλτου Κουντουρά

Στις 29 Μαΐου 1927, τη νύχτα έφθασα στη Θεσσαλονίκη. Έμεινα σ’ ένα από τα νέα καλά ξενοδοχεία κ’ έτσι η πρώτη εντύπωση μού ήταν πολύ ευχάριστη. Την άλλη μέρα, Κυριακή, επισκέφθηκα την ωραία εκκλησία της Αγίας Σοφίας και τους κεντρικούς νέους δρόμους της πόλης. Ο καιρός ήταν καλός, η θάλασσα παιγνίδιζε με μικρά κυματάκια, το ξενοδοχείο μου («Βαλκανική Ευρώπη») ήταν καθαρό κ’ είχε αρκετές βολές, η εκκλησία μεγάλη και καλλιτεχνική, το θέαμα του λόφου της πόλης προς το Γεντί – Κουλέ πολύ γραφικό. Ήμουνα σχεδόν ενθουσιασμένος ότι θα έμενα στη Θεσσαλονίκη και παρακαλούσα μέσα μου όλα να μού βγούνε επί τέλους τη φορά τούτη σε καλό. Κάτι ελάχιστους γνωστούς που συνάντησα με περιποιήθηκαν πολύ φιλικά και παρατήρησα με πολλή μου ευχαρίστηση πως ο ερχομός μου περιμενόταν με κάποιο ενδιαφέρον και με ευχές για το μέλλον από πολλούς.

Η Θεσσαλονίκη από την πρώτη ματιά κάνει πολύ ευχάριστη εντύπωση, αν τύχει ο καιρός να είναι καλός. Είναι κυρίως πόλη εμπορική με πολύ μέλλον, πόλη γεμάτη ζωή, που ίσως στο μέλλον, αν πάνε καλά τα πράγματα, παρουσιάσει εκπλήξεις. Οι πρόσφυγες μαζί με την αύξηση του αριθμού των κατοίκων έδωκαν και νέα ζωή εμπορική και πολλοί νέοι άνθρωποι από την Παλιά Ελλάδα μεταφέρουν το κέντρο της δραστηριότητάς των εδώ με την ελπίδα πως εδώ θα προαγάγουν τη ζωή τους. Έτσι με τη συσσώρευση αυτή η Θεσσαλονίκη που για μια στιγμή κινδύνεψε από την επιρροή των ξένων ή των Εβραίων, έχει σήμερα ήδη αποχτήσει ελληνικό χαρακτήρα και σύντομα ίσως θ’ αποχτήσει και συνείδηση καθαρώς ελληνική. Κ’ επειδή χτίζεται τώρα και θα χτίζεται για πολλά χρόνια, κ’ επειδή έχει την Ευρώπη σιμότερά της παρά η άλλη Ελλάδα, η Θεσσαλονίκη ίσως θα μπορούσε γρηγορότερα να γίνει η ελληνική πόλη η συγχρονισμένη σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή ζωή. Τα νέα χτίρια γίνονται με μπετόν και πολλά ετοιμάζονται να γίνουν ουρανοξύστες. Δεν είναι βέβαια πόλη καλλιτεχνική ούτε εξωτερικά ούτε εσωτερικά όπως η Αθήνα. Όμως είναι η πρώτη ελληνική ευρωπαϊκή πόλη, τουλάχιστο στο νέο τμήμα που χτίζεται, που θα τ’ ακολουθήσει βέβαια στο μέλλον και η επίλοιπη πόλη.

Οι Εβραίοι, οι ξένοι, οι πρόσφυγες, η έντονη κοινωνική πάλη των εργατών και κομμουνιστών, και οι νέοι άνθρωποι που σιγά – σιγά μαζεύονται εδώ δίνουν στην πόλη τη νέα αυτή μορφή της ελληνικής πόλης, αν και ακόμα με μια παρδαλότητα και ασυστηματοποίητα. Όμως αρκεί να βρεθεί μια καλή Γενική Διοίκηση για να μπορέσει να δώσει με το κάπως αποκεντρωτικό της σύστημα τη σωστή κατεύθυνση που της χρειάζεται για να τραβήξει μπροστά και να γίνει η πόλη του μέλλοντος. Θα παλέψουν φυσικά ολ’ αυτά τα στοιχεία με την ανομοιογένειά τους. Αλλά υπάρχει μέσα σ’ ολ’ αυτά η προϋπόθεση δημιουργικότητας, αρκεί να κατευθυνθούν καλά. Υπάρχουν τα στοιχεία εξέλιξης μέσα σ’ ολ’ αυτά. Είναι πόλη νέα που ετοιμάζει ένα μέλλον. Δεν είναι όπως άλλες πόλεις ήσυχες κ’ ευτυχισμένες που έχουν παράδοση και μένουν ανεξέλιχτες στην παράδοσή τους. Εδώ οι Εβραίοι με την αδιαφορία τους για την ελληνική παράδοση, η Γενική Διοίκηση με την ελευθερία της δράσης της και προπαντός οι πρόσφυγες με την έλλειψη τοπικής παράδοσης είναι στοιχεία δημιουργικότητας και συγχρονισμού ευρωπαϊκού. Είναι ορφανή ή νόθα κάπως πόλη που ή θα διαφθαρεί εντελώς ή θα πάει μπροστά και θα θαυματουργήσει. Αρκεί τα νέα αυτά στοιχεία του πολιτισμού να την αγαπήσουν και να θελήσουν να την προαγάγουν. Οι πρόσφυγες για τον ίδιο λόγο της έλλειψης παράδοσης είναι νέα ένεση και στοιχεία πολιτισμού παντού. Όμως δυστυχώς είναι και γεμάτοι ελαττώματα. Και κυρίως τους καταστρέφει ο ατομικισμός, η γνωστή αυτή γενική ελληνική πληγή. Αυτό είναι το ελάττωμα κάθε ανεξέλιχτου ακόμα λαού. Είναι ο ανεξέλιχτος ακόμα πνευματικά και ηθικά νεαρός κόσμος που έχει πολλές ιδιότητες από την παιδική ψυχή του εγωισμού και της ιδιοτέλειας. Όλος ο κόσμος γυρίζει γύρω στο άτομό τους. Σε τέτοιο νεαρό λαό λείπει η φιλοσοφική διείσδυση και η βαθειά κατανόηση των προβλημάτων της ζωής. Λείπει η πλατειά αντίληψη που αγκαλιάζει όλη τη ζωή και ενοραματίζεται το μέλλον. Δε βλέπουν γιατί δε μπορούν να δουν μακρύτερα από την έχταση που περιέχει τη ζωούλα τους και τα ατομικά τους συμφέροντα. Ακριβώς όπως ο μικρός εγωκεντρικός κόσμος του μικρού ανεξέλιχτου ακόμα παιδιού. Γι’ αυτό και είναι άνθρωποι της στιγμής, της εποχής τους, δεν οραματίζονται τις μεγάλες γραμμές της ζωής, δεν τους γεννιούνται μεγάλα προβλήματα, δε θέλουν να προβούν σε θυσίες όταν το κέρδος δεν έρχεται σύντομο και δεν κείται μέσα στην περιοχή του εγώπαθου ματιού τους.

Αλλά σ’ αυτό θα βοηθήσει αφ’ ενός το Κράτος και αφ’ ετέρου η παλιά Θεσσαλονίκη με το φυσικό συντηρητισμό τους. Οι δυο αυτοί παράγοντες που μοιραία κυβερνούνται από την παράδοση θα βοηθήσουν για ν’ αναπτυχθεί η αγάπη στον τόπο, η αυτοθυσία για το μέλλον και να μορφωθούν μεγάλες μελλοντικές γραμμές, ιδανικά και ιδεολογίες που μπροστά τους το ατομικό προσωρινό συμφέρο πρέπει να υποχωρήσει.

Έτσι μια Κυβέρνηση του τόπου έχοντας μια τέτοια γραμμή και αγκαλιάζοντας και νοιώθοντας βαθειά όλα αυτά τα στοιχεία μπορεί τελεσφόρα να τα καθοδηγήσει και χωρίς μεγάλη αντίδραση στη ζωή που κυλά και θα κυλά, να ετοιμάσει το λαμπρό μέλλον της νόθας ακόμα Θεσσαλονίκης.